Ετικέτα: ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ

Το 2023 είναι εδώ και πολλοί από εμάς έχουμε ήδη πάρει τις αποφάσεις μας για το νέο έτος. Λίγο ή πολύ, όλοι είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε κάτι, να δοκιμάσουμε νέα πράγματα και, πολύ περισσότερο, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Τα σχέδια ποτέ δεν κάνουν κακό, όσο δύσκολο κι αν είναι συνήθως να επιβεβαιώσουμε όλες τις αποφάσεις μας όταν το εκάστοτε έτος φτάνει στο τέλος του. Πολλές φορές το κίνητρο δεν είναι ισχυρό, γι’ αυτό μία ώθηση είναι πάντοτε καλοδεχούμενη.

Το διάβασμα βιβλίων είναι ένας τρόπος για να δυναμώσουμε τον νου μας και, παράλληλα, να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να σκεφτεί βαθύτερα, να στοχαστεί και να αποκτήσει μεγαλύτερο κίνητρο. Υπάρχουν συγγραφείς που με την πένα τους καταφέρνουν να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, μερικές φορές ακόμη και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε. Κι ακόμη περισσότερο, υπάρχουν γυναίκες που έχουν φτάσει το επίπεδο συγγραφής σε δυσθεώρητα ύψη.

Γυναίκες που έχουν λάμψει με τον τρόπο γραφής τους και είτε έχουν αντέξει στον χρόνο με το έργο τους, είτε είναι σχετικά νέες στον κόσμο της λογοτεχνίας. Γυναίκες που στο παρελθόν αγνοήθηκαν για διάφορους λόγους, αλλά τελικά αναδείχθηκαν από την Ιστορία. Το ταλέντο πολλών εξ’ αυτών είναι αστείρευτο, έστω κι αν μερικές δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό. Μπορεί κανείς να μιλάει για ώρες και να μελετάει για μήνες το έργο της Forugh Farrokhzad, τη γυναίκα από το Ιράν η οποία, μέσα από τη μαγεία της ποίησης, έγινε η πρώτη στη χώρα της που ύμνησε τη γυναικεία φύση. Το ταλέντο της περιλάμβανε επίσης επιτυχίες στη ζωγραφική, αλλά και μεγάλες ικανότητες στο κέντημα.

Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για την πολυσχιδή Jennifer Shahade, την γυναίκα με τις δεκάδες ιδιότητες. Μπορεί κανείς να διαβάσει τις εξαιρετικές δημοσιογραφικές αναλύσεις της, να επιβεβαιώσει τον λόγο για τον οποίο στέφθηκε δύο φορές πρωταθλήτρια ΗΠΑ στο σκάκι, να απολαύσει τα βιβλία που έχει γράψει για το άθλημα που υπηρέτησε περισσότερο από κάθε άλλο. Η Shahade αποτελεί επίσης κεντρικό πρόσωπο της κορυφαίας πλατφόρμας, PokerStars, η οποία προσφέρει ευκαιρίες για διασκέδαση και βασικές γνώσεις του πόκερ ονλινε, του δημοφιλέστερου παιχνιδιού με τράπουλα των τελευταίων 200 ετών.

Μία από τις πιο αξιοσημείωτες γυναικείες φιγούρες είναι η Maya Angelou, η γυναίκα που έχει χαρακτηριστεί και ως «εθνικός θησαυρός» στην Αμερική. Παρότι είχε αφιερωθεί κυρίως στην λογοτεχνική της τάση, η Μάγια Αγγέλου μας χάρισε μία σειρά εξαιρετικών ποιημάτων, διηγημάτων και δοκιμίων. Έντονα πολιτικοποιημένη, όχι μόνο έπαιρνε θέση πολύ συχνά για τα δικαιώματα των μαύρων της Αμερικής, αλλά αγωνίστηκε με όλη την ψυχή για αυτά.

Η διάσημη αυτοβιογραφία της «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί», εξιστορεί τις δυσκολίες της παιδικής της ηλικίας και βρήκε μία θέση ανάμεσα στις πιο μεγάλες διαχρονικές επιτυχίες, ενώ το «His Day Is Done» γράφτηκε από την ίδια για τον Νέλσον Μαντέλα, προς τιμήν του, λίγο μετά τον θάνατό του. Η Αφροαμερικανή συγγραφέας με το ελληνικό όνομα είναι σίγουρα κάποια που δεν πρέπει να λείψει από τη λίστα σας.

Η Margaret Atwood, είναι ιδιαίτερα διάσημη στην Ελλάδα. Εάν παρ’ όλα αυτά σας έχει διαφύγει μέχρι σήμερα, το «The Handmaid’s Tale», που την έκανε τόσο δημοφιλή, είναι σίγουρα μία ασφαλής αρχή. Η Καναδή συγγραφέας επικεντρώνεται συνήθως στην καθημερινότητα και στις απλές γυναίκες, μιας και έχει υπάρξει μεγάλη υπέρμαχος των γυναικείων δικαιωμάτων, κυκλοφορώντας πάνω από 40 έργα και αποσπώντας αμέτρητα βραβεία. Το «In Oryx and Crake», το οποίο είναι επικεντρωμένο στα χρόνια της πανούκλας, αποτελεί μία εξίσου πολύ καλή επιλογή από την ίδια.

Δε θα γινόταν να λείπει από τη λίστα η σπουδαία Virginia Woolf. Με τα πασίγνωστα μυθιστορήματα «Το δωμάτιο του Γιάκομπ», «Μακρύ ταξίδι», «Η κυρία Νταλαγουέι», «Τα κύματα», η Αγγλίδα συγγραφέας θεωρείται μέχρι και σήμερα μία από τις πιο εμβληματικές μορφές όχι μόνο στη χώρα της, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ρομαντικές τάσεις που διακρίνουν τα έργα της συνδυάστηκαν με μία προσωπική ζωή που περιλάμβανε συνεχείς μάχες για τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ το 1841, μετά από αρκετές ξαφνικές οικογενειακές απώλειες που στοίχισαν ανεπανόρθωτα στην ψυχολογία της, άφησε πίσω τον σύζυγό της και της μία σειρά έργων που θα εκτιμήσετε εφόσον προσθέσετε στη λίστα σας.

Γράφει ο Κώστας Δημόπουλος

Φιλόλογος, τ. Γυμνασιάρχης 

Ήρθε στα χέρια μου το νέο βιβλίο του Γιάννη Δακαλάκη, «ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ  Ιστορία Πολιτισμός Γεγονότα, 16^ος-20^ος αιώνας». Είναι μια «συμπυκνωμένη» Ιστορία. Η πορεία του Μεσολογγίου μέσα στο χρόνο.  Το Μεσολόγγι που ξεπετιέται από τη μνήμη, αλλά και το γνώριμο Μεσολόγγι, το καθημερινό, αυτό, που ζη ο καθένας μέσα μας, μέσα στο τώρα, στην δεδομένη στιγμή.

Με όλα αυτά θέλω να υπογραμμίσω ότι – από όσα αναφέρονται στο παρελθόν του Μεσολογγίου – απομυζούμε την γοητεία της ιστορίας του. Από τα καινούργια, τα σύγχρονα αναπηδάνε παλιές βιώσεις, που φθάνουν σε μας. Με όλα αυτά ανακαλύπτουμε αυτό που είμαστε, ως  άτομα και ως Λαός. Το Μεσολόγγι στη διαχρονία του! Τον θρύλο του Μεσολογγίου!

Το περιεχόμενο του βιβλίου απλώνεται σε 309 σελίδες. Είναι έργο ζωής για τον Δακαλάκη, που μας εκπλήσσει με την ευρυμάθειά του. Κάθε φορά μάς αποκαλύπτει ένα μέρος της δημιουργικής του πηγαιότητας. Ο ανήσυχος και αεικίνητος Δακαλάκης! Τελειώνοντας την υπηρεσία του στον ΟΤΕ, τον βρήκαμε σε επιδόσεις στην ωρολογιακή τέχνη και την χρυσοτεχνική. Όλες οι εμπειρίες τού αλησμόνητου Μπελεγρίνη, του πεθερού του, μετακόμισαν στο μυαλό και τα χέρια του!

Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του, το ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ανθεί στα χρόνια του Τουρκοκρατίας. Μέσα στην βαρυχειμωνιά της Ρωμηοσύνης, δροσόσταλες ελπίδες, ντυμένες τον «σέρσιγγα», χορεύουν στον ουρανό της θρυλικής πολιτείας.

Από την αρχή του βιβλίου του, ο Δακαλάκης,  μας ειδοποιεί ότι, στο βιβλίο του δεν θα βρούμε τα δικά του συγγραφικά επινοήματα, αλλά ό,τι υπέροχο δωροδοκούν οι πηγές. Βλέπουμε, από το πρώτο κεφάλαιο να βάζει σε παράταξη ιστορικά βιβλία. Ειδοποιεί τον αναγνώστη ότι στο βιβλίο του θα συναντήσει συγγραφικές εμπειρίες μεταγραμμένες σε βιβλία με πλατιά αποδοχή και αφιέρωση. Στάθηκα, περισσότερο από όσο σε άλλα σημεία του βιβλίου του, στην ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ. Ο Έλληνας δείχνει ενδιαφέρον για τη διαιώνιση των σημαντικών γεγονότων της ζωής, γράφοντάς τα ή αποθηκεύοντάς τα στην μνήμη του. Τα δύο αυτά δεν είναι ανεξάρτητες επιδόσεις, τα δένει μεταξύ τους. Τα γραπτά είναι χρήσιμα όχι για όσους γράφουν μόνο, αλλά και για όσους δεν γράφουν. Τροφοδοτούν την καθολική μνήμη. Αυτό είναι αναντίλεκτο. Το Μεσολόγγι με την τυπογραφία γίνεται το σημείο αναφοράς Ελλήνων και ξένων. Παγκοσμιοποιείται. Μιλάνε όλοι γι΄αυτό. Με το σχετικό κεφάλαιο στήνει μπροστά μας τον αλησμόνητο νομικό, το συμπολίτη μας Σπ. Κανίνια απ’ όπου άντλησε σχετικές γνώσεις.

Ο Δακαλάκης έχει μια ιδιοτυπία. Τελειώνει μια παράγραφο του λόγου του με στίχους ονομαστού ποιητή και κάνει τον λόγο του αληθινό και όμορφο. Ο ποιητής λέει μεγάλες αλήθειες, αλλά όμορφα.

Προχώρησα και στο κεφάλαιο «Προεπαναστατικό Μεσολόγγι». Ένα χαρούμενο πρόσωπο μέσα στην κατήφεια μιας «μαυροφόρας απελπισιάς», κατά τον ποιητή. Ενδυμασίες γυναικών και λερή φουστανέλα, που σήμερα αναδείχνονται στις Γιορτές Εξόδου. Υπάρχει και κάτι άλλο, που επιμένει και το τηρεί. Κι’ αυτό δείχνει ότι είναι συγγραφέας με αποσκευές. Δένει τα νοήματά του με ποιητικό επίγραμμα διαλεκτού ποιητή π.χ. αφήνει τον Παλαμά να μας λέει την Ιστορία του Μεσολογγιού, από τις καταβολές του ως σήμερα. Την διαχρονική πορεία τού Μεσολογγιού. Στοχάζεται πρωτότυπα επάνω στη συμπεριφορά των Ρώσσων στα Ορλωφικά και τους στιγματίζει ότι μας έριξαν στην κάψα του πολέμου και έφυγαν σαν ταξιδιάρικα πουλιά!

Το Μεσολόγγι δεν προήλθε από αυτοματογένεση, έχει ιστορική διαδρομή! Είχαν προηγηθεί διεργασίες πολλές, πολιτιστικές και πνευματικές, που οδήγησαν στις γνωστές εξελίξεις. Η Παιδεία, οι μεγάλες προσωπικότητες ήταν οι αρχιτέκτονες των εξελίξεων. Ο Δακαλάκης το ξέρει αυτό και στο βιβλίο του επιμένει και το λέει. Δείχνουν δρόμους και εκχύνουν ομορφιά πιο δροσερή από την αποσπερνή αύρα της λιμνοθάλασσας. Λέει ο Βίκτωρ Ουγκώ, «όταν φωτίζεται το κεφάλι, δε θα βρεθείς ποτέ στην ανάγκη να το κόψεις». Σωστό! Τίναξαν στον αέρα μεθοδεύσεις των κατακτητών για τον αφανισμό της Ρωμηοσύνης.  Ο Δακαλάκης το ξέρει αυτό και δίνει κυρίαρχη θέση στο βιβλίο του. Μου άρεσε μια υπέροχη συμβουλή του Γρ. Μάνεση στους Έλληνες: «Να έχουν φόβο Θεού και να συλλογίζονται τα μετά ταύτα!». Αυτό σημαίνει ότι με τον φόβο του Θεού αποχτάς αντοχή και δύναμη. Από τον προϋπολογισμό του ενδεχόμενου, αποχτάς σύνεση. Τα δύο ακαταμάχητα όπλα του αγωνιστή. Πρόσωπα, που φαίνονται μυθικά στο βιβλίο του Γιάννη Δακαλάκη, αποδεικνύονται υπαρκτά. Φωτογραφίες, ζωγραφικές παραστάσεις στη χρήση του συγγραφέα για ανάδειξη τους. Δεν προσπερνώ καταθέσεις απόψεων για την Ελλάδα όπως του ασύγκριτου Μάγερ, εφημερίδες που ο συγγραφέας αξιοποιεί και καταγράφει ότι με φωνή «Στέντορος» στεντονότερον, θα διαλαλεί το δικαίωμα της Ελλάδας να συγκαταριθμείται με τους άλλους λαούς. Από όλα αυτά θαυμάζουμε έναν Λαό, που είναι έτοιμος να πεθάνει τραγουδώντας.

Ένα πήδημα μάς μεταφέρει στη μετεπαναστατική εποχή. Εδώ οραματιστές Πρωθυπουργοί, ο θρυλικός Κήπος των Ηρώων, αυτό το θαύμα θαυμάτων και το μυστήριο! Ποιητές, φωτογραφίες, αυθεντίες των Γραμμάτων και τις πολιτικής, συνωθούνται στις σελίδες του βιβλίου. Η Μουσική, κυρίαρχη επίδοση στο Μεσολόγγι, αυτοσχεδιαστές κανταδόροι καταπλημμυρίζουν τους δρόμους του Μεσολογγίου και γλυκές κοπελιές ξεπορτίζουν ή βγαίνουν στα παράθυρα και τα μπαλκόνια. Κυλάει ο χρόνος!. Το Μεσολόγγι δένει τις κεφαλοχάραχτες πληγές του από το σπαθί του Μωχαμετάνου. Ιεροί Ναοί χτίζονται. Το πανηγύρι του Αϊ Συμιού ευκαιρία για καβαλαρία και ανέμισμα φουστανέλας στον χορό. Σύλλογοι οργανώνονται. Αγάλματα στήνονται. Φωτογραφίες απαθανατίζουν μορφές που χάθηκαν στις απόκρημνες λαγκαδιές του χτες. Εδώ ο Ευαγγελάτος ο θρυλικός Δήμαρχος, ο Δεσπότης Θεόκλητος. Εδώ δάσκαλοι που μίλησαν σε ψυχές και τις φωτοσκίασαν. Το φαρμακείο του Μηλιώνη, όπου κατέφθαναν πυκνές ομάδες ανθρώπων για ενημέρωση, καλοπροαίρετοι άνθρωποι όπως ο Κ. Πετρόπουλος, ο Σπ. Κανίνιας, ο Τάσος Γιανναράς και απειράριθμο πλήθος πνευματικών ανθρώπων με βαθύ Μεσολογγίτικο αίσθημα. Η αγέραστη νιότη του Μεσολογγίου, μέσα από τα Σχολεία του, πρόβαλλε το δικαίωμα του Μεσολογγιού να καταχωρείται στην Παγκόσμια συνείδηση, ως αιώνιο σύμβολο παλικαριάς και λεβεντοσύνης, θαυμαστό από δικούς μας και ξένους.

Στο βιβλίο, τέλος, αναδείχτηκαν προσοντούχοι και χαρισματικοί άνθρωποι με επιδόσεις στη μουσική, στην ποίηση, στον λόγο. Σκεφτικός στάθηκα στη φωτογραφία του Β. Σταματόπουλου, Μεσολογγίτη, μπροστά σε ορθόστητα όργανα μουσικής. Λίγο παρακάτω δοκίμασα μια βαθειά συγκίνηση. Βγήκε μπροστά η αλησμόνητη Βιβή Μπακανδρέα. Ήχησε στα αυτιά μου: «Να ζη το Μεσολόγγι»! καθηγήτρια στο σχολείο μου και η μουσική φωνή του Μεσολογγίου.

Γιάννη Δακαλάκη, έδωσες την ψυχή σου για ένα έργο, που για πάντα θα γοητεύει, θα διδάσκει, θα φωτίζει τα σώψυχα του Μεσολογγιού, στη συνομιλία του με το μέλλον.