Με ένα σύντομο και περιεκτικό βίντεο, ο οργανισμός Messolonghi by Locals παρουσιάζει με απλό και κατανοητό τρόπο τι είναι και πώς λειτουργεί το ιβάρι της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου, μια ζωντανή παράδοση αιώνων που αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της τοπικής ταυτότητας.
Το Messolonghi by Locals καταγράφει και αναδεικνύει την πολιτιστική κληρονομιά του Μεσολογγίου, υλοποιώντας βιωματικές δράσεις και εκδηλώσεις στον φυσικό κόσμο, αλλά και δημιουργώντας ψηφιακές καμπάνιες που ταξιδεύουν το Μεσολόγγι σε ένα ευρύτερο κοινό και το προσκαλούν να γνωρίσει από κοντά τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Ακολούθησε τους ντόπιους και γνώρισε το Μεσολόγγι μέσα από τα μάτια αυτών που το ζουν καθημερινά.
Με αφορμή την Εθνική Ημέρα Δράσης κατά των Δηλητηριασμένων Δολωμάτων, στις 22 Φεβρουαρίου, ο ΟΦΥΠΕΚΑ παρουσιάζει τον απολογισμό των δράσεων των Ειδικών Μονάδων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ΕΜΑΔΔ) για το 2024.
Ο ΟΦΥΠΕΚΑ διοργανώνει ενημερωτικές δράσεις σε συνεργασία με σχολεία στις Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών σε περιοχές όπως το Μεσολόγγι, η Βόρεια Πίνδος, η Πρέσπα, η Δαδιά και η Κεντρική Μακεδονία.
Στις 26 Φεβρουαρίου, τα αποτελέσματα των ΕΜΑΔΔ θα παρουσιαστούν στο διεθνές συνέδριο του έργου “LIFE ARCPROM” στη Λάρισα.
Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου εποπτευόμενο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με αποστολή τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προώθηση και υλοποίηση δράσεων βιώσιμης ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Περισσότερες πληροφορίες: www.necca.gr
Μεσολογγίτικα πριάρια ή γαΐτες. Σκάφη με μικρό βύθισμα, κατάλληλα για τα ρηχά νερά της λιμνοθάλασσας. Αιώνες πριν η ασχολία των ντόπιων με το ψάρεμα και την ιχθυοκαλλιέργεια φαίνεται πως ήταν συνυφασμένη με τη δημιουργία του πρώτου οικισμού, που μετεξελίχθηκε αργότερα στο Μεσολόγγι, το καλύτερο λιμάνι της περιοχής (φωτογραφία αναρτημένη από τον Δημήτρη Δεμερούκη στη σελίδα «Παραδοσιακά ξύλινα ελληνικά σκαριά» στο Facebook).
Ο άγνωστος στόλος της λιμνοθάλασσας και τα κόλπα για την παράκαμψη των φόρων της ενετικής διοίκησης στα Επτάνησα
Γράφει ο Νίκος Μεγαπάνος*
Καλοκαίρι του 1740, σούρουπο, Αργοστόλι. Ο Κεφαλονίτης καπετάν Παύλος Βώρος γυρνάει το μπεγλέρι του και κοιτάζει απορημένος τον κουμπάρο του, τον Μεσολογγίτη Πέτρο Τσάλα. «Πώς το είπες αυτό;».
«Aκου καπετάν Παύλο, οι Βενετσιάνοι σάς έχουν ρημάξει στους φόρους. Τους έχετε κάνει συνέταιρους στα κέρδη, αλλά στις ζημιές πάνε αλάργα. Oλοι εμείς οι καπετάνιοι κάθε χρόνο τρώμε τα συκώτια μας στη θάλασσα, βλέπουμε τον χάρο με τα μάτια μας, αλλά βέβαια η αμοιβή μας είναι καλή. Eτσι όμως που σας ξεζουμίζουν οι Βενετσιάνοι εδώ, δεν θα σου μείνει στο τέλος τίποτα – και τα χρόνια περνάνε».
«Και τι λες να κάνουμε, ρε Πέτρο; Εσείς στο Μεσολόγγι πώς τα βολεύετε;».
«Μάθαμε, Παύλο μου, από τους Γάλλους. Λαδώνουμε τον αγά του τελωνείου, κάνει τα στραβά μάτια, του δίνουμε και για το ταμείο του κάτι λίγα για τα μάτια και μας δίνει τα χαρτιά να σαλπάρουμε. Oμορφα και παστρικά. Θέλεις να κάνουμε ένα καράβι συνεταιρικό, να βάλεις τα λεφτά, να το καπετανεύω εγώ και να μοιραζόμαστε τα κέρδη;».
Ο διάλογος είναι φυσικά φανταστικός, αλλά τα πρόσωπα και οι συνθήκες του κόσμου της θάλασσας στα μέσα του 18ου αιώνα στην Κεφαλονιά και στο Μεσολόγγι είναι υπαρκτά. Στη σχολική ιστορία έχουμε μάθει ότι προεπαναστατικά οι μεγάλοι στόλοι των Ελλήνων ήταν της Yδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, ο λεγόμενος και τρινήσιος στόλος. Ο στόλος αυτός άρχισε να αναπτύσσεται μετά το 1774, με την πασίγνωστη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, που ελευθέρωσε τη διέλευση των Στενών κι άνοιξε το εμπόριο της Μαύρης Θάλασσας στους Ελληνες καραβοκύρηδες. Oμως, 30 χρόνια νωρίτερα, ήδη από το 1740, ο μεγάλος εμπορικός στόλος σε ελληνικά χέρια ήταν του Μεσολογγίου.
Πολάκα σε σχέδιο του Ζαν Ζουβ, 1679. Τυπικό ιστιοφόρο της Μεσογείου. Τα καράβια του Μεσολογγίου φόρτωναν από τις δυτικές ακτές της ελληνικής χερσονήσου, με προορισμό τα μεγάλα εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου –Μάλτα, Λιβόρνο, Ανκόνα, Τεργέστη– και την Κωνσταντινούπολη.
Καταλύτης οι… πανδημίες
Πώς μάθαμε γι’ αυτόν τον στόλο; Δύο Ελληνες ιστορικοί, ο Κωνσταντίνος Σάθας το 1873 και ο Σεραφείμ Μάξιμος το 1940, είχαν ξετρυπώσει από τα βενετικά και τα γαλλικά αρχεία κάποιες αναφορές για την ύπαρξη σημαντικής ναυτιλιακής δύναμης στο Μεσολόγγι, όπως την περιέγραφαν οι πρόξενοι των χωρών αυτών στα νησιά του Ιονίου, στην Αρτα, στην Πρέβεζα, στο Μεσολόγγι, στην Πάτρα και τη Ναύπακτο. Μάθαμε κάποια βασικά στοιχεία αλλά έλειπαν οι λεπτομέρειες για να συνθέσουμε μια καλή εικόνα. Το 2007, όμως, ολοκληρώθηκε ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Τζελίνας Χαρλαύτη, που κυριολεκτικώς μας άνοιξε τα μάτια.
Απρόσκλητος αρωγός για τη σημαντική αυτή εργασία ήταν, παραδόξως, οι μεγάλες πανδημίες με τα εκατομμύρια νεκρούς, που διαχρονικά ταλάνιζαν τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Θέλοντας να προστατέψουν τους πληθυσμούς τους, οι Αρχές όλων των μεγάλων λιμανιών της Μεσογείου οργάνωσαν για τα εισπλέοντα πλοία τα περίφημα υγειονομεία, γνωστά και ως λαζαρέτα, εγκαταστάσεις δηλαδή υποδοχής ανθρώπων και εμπορευμάτων όπου περνούσαν τη γνωστή μας καραντίνα (από το quaranta, τις σαράντα μέρες απομόνωσης). Με την άφιξη του πλοίου ένας υπάλληλος του υγειονομείου κατέγραφε σε κατάστιχο τα στοιχεία του πλοίου, του καπετάνιου, τον τόπο καταγωγής του και τα στοιχεία του ταξιδιού, το εμπόρευμα, το λιμάνι φόρτωσης και το λιμάνι προορισμού. Τα κατάστιχα βρέθηκαν, οι εγγραφές των υπαλλήλων μελετήθηκαν και καταστρώθηκε μια βάση δεδομένων με στοιχεία για 16.000 αφίξεις πλοίων με Ελληνες καπετάνιους στα μεσογειακά λιμάνια για όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα. Από αυτές, περίπου 1.700 αφορούν αφίξεις πλοίων των οποίων ο καπετάνιος δήλωνε τόπο καταγωγής του το Μεσολόγγι. Εχουμε λοιπόν στη διάθεσή μας μια ικανή ποσότητα δεδομένων για να περιγράψουμε με σχετική ακρίβεια τη δραστηριότητα του στόλου αυτού.
Τα δεδομένα αυτά περιγράφουν έναν όντως μεγάλο στόλο με σημαντικό μεταφορικό έργο από το 1740 έως το 1810. Αξίζει εδώ να αναρωτηθούμε «γιατί» το Μεσολόγγι (και όχι π.χ. η απέναντι Πάτρα), όπως και γιατί εκκινεί το 1740 η δραστηριότητα και όχι μια άλλη χρονική στιγμή. Απαντήσεις θα βρούμε και στη γεωγραφία, αλλά και στη διεθνή συγκυρία.
Για το αγκυροβόλιο του Μεσολογγίου έχουμε γαλλικές προξενικές αναφορές του 18ου αιώνα, που μιλούν για το καλύτερο λιμάνι της περιοχής, που επιβεβαιώνονται και από πιο σύγχρονες μελέτες περί έντασης του ανέμου και ύψους των κυμάτων. Η γειτνίαση με τη μεγαλύτερη μεσογειακή λιμνοθάλασσα και η ασχολία των ντόπιων με το ψάρεμα και την ιχθυοκαλλιέργεια φαίνεται πως ήταν συνυφασμένες με τη δημιουργία του πρώτου οικισμού, που μετεξελίχθηκε στο Μεσολόγγι. Εξάλλου, το Μεσολόγγι διέθετε ευκολία πρόσβασης σε μια παραγωγική ενδοχώρα, με τις μεγάλες προσχωσιγενείς πεδιάδες του Αχελώου, τα ορεινά βοσκοτόπια και τα πλούσια δάση που επικοινωνούν μέσω ενός δικτύου ορεινών μονοπατιών και πλήθους πέτρινων γεφυριών.
Το Μεσολόγγι ήδη από τον 16ο αιώνα διατηρούσε θαλάσσια επικοινωνία με τα απέναντί του νησιά Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Ιθάκη και Λευκάδα. Εχουμε εδώ τα πρώτα βήματα ενός τοπικού εμπορίου, του –οθωμανικού τότε– Μεσολογγίου με τα βενετσιάνικα νησιά. Δύο ευρωπαϊκοί πόλεμοι θα βοηθήσουν να «ανδρωθεί» ο μεσολογγίτικος στόλος, ο πόλεμος της αυστριακής διαδοχής (1740-1748) και ο επταετής (1756-1763). Η σημαντική μέχρι τότε γαλλική παρουσία στο εμπόριο της δυτικής Ελλάδας κλονίζεται από τη δράση του αγγλικού ναυτικού, που περιπολεί στη δυτική Μεσόγειο για να αποτρέψει την κυκλοφορία γαλλικών πλοίων και την πρόσβασή τους στα ιταλικά και γαλλικά λιμάνια. Το 1746 ο Γάλλος πρόξενος στην Αρτα παραπονείται σε αναφορά του ότι από την έναρξη του πολέμου δεν έχουν έρθει παρά δύο γαλλικά πλοία. Οταν ξεσπά ο επταετής πόλεμος, το γαλλικό εμπόριο της Μασσαλίας σχεδόν «παγώνει» από την ολοκληρωτική κυριαρχία τού αγγλικού στόλου και των Αγγλων κουρσάρων στη Μεσόγειο. Το κενό καλύπτει και στους δύο πολέμους το μεσολογγίτικο ναυτικό, που σχεδόν τετραπλασιάζει τις αφίξεις των πλοίων του στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Στη διάρκεια του 18ου αιώνα κατεγράφησαν 16.000 αφίξεις πλοίων με Ελληνες καπετάνιους στα μεσογειακά λιμάνια. Στις 1.700 ο καπετάνιος δήλωνε τόπο καταγωγής του το Μεσολόγγι.
Τα φορτία και τα δρομολόγια
Ενας άλλος παράγοντας ενίσχυσης του μεσολογγίτικου στόλου ήταν το γεγονός ότι οι Ελληνες καπετάνιοι είχαν αρχίσει να δημιουργούν τα δικά τους δίκτυα εμπορικών αντιπροσώπων στη δυτική Μεσόγειο. Για παράδειγμα, το 1734 ο Αναστάσιος Μπαρκούρης, εγκατεστημένος στη Μασσαλία, φόρτωνε από εκεί γουναρικά με αποδέκτες τους εμπόρους Θεμελή και Γεωργάκη στην Αρτα, χωρίς τη μεσολάβηση του γαλλικού τοπικού προξενείου. Γνωρίζουμε επίσης για σημαντική παρουσία Μεσολογγιτών εμπόρων εγκατεστημένων μόνιμα στο Λιβόρνο.
Τα καράβια λοιπόν του Μεσολογγίου φόρτωναν από τις δυτικές ακτές της ελληνικής χερσονήσου, από την Κέρκυρα έως τη Μεθώνη, όπως και σε όλη την ακτογραμμή του Πατραϊκού και Κορινθιακού Κόλπου. Οι πιο πολυσύχναστες θέσεις φόρτωσης ήταν το Μεσολόγγι (20% επί συνόλου 1.648 αναχωρήσεων), ο Αμβρακικός Κόλπος (17%), η Πρέβεζα (11%), η Πάτρα (6%) και η Κέρκυρα (4%). Καταγράφονται επίσης άλλοι 118 τόποι φόρτωσης με μικρότερη συχνότητα. Τα εμπορεύματα που φόρτωναν ήταν, κατά σειρά σπουδαιότητας, τα σιτηρά, τα προϊόντα της κτηνοτροφίας αιγοπροβάτων (μαλλί, τυρί, δέρματα), η ξυλεία (ναυπηγική, οικοδομική και καύσης), τα αμπελουργικά (κρασί και σταφίδες) και η ομάδα νήματα – υφάσματα – ρούχα. Σε μικρότερα ποσοστά λάδι – ελιές, βελανίδια και μέλι – κερί. Προορισμός αυτών των καραβιών ήταν τα μεγάλα εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου, η Μάλτα (45% επί συνόλου 1.648 αφίξεων), το Λιβόρνο (26%), η Ανκόνα (8%), η Τεργέστη (8%), η Κέρκυρα (6%) και η Κωνσταντινούπολη (5%).
«Κεφαλονίτες» από το Μεσολόγγι
Ομως, πίσω από τα ταξίδια και τα λιμάνια, τα εμπορεύματα και τις στατιστικές είναι οι άνθρωποι που επάνδρωσαν τα καράβια, που τόλμησαν και τα κατάφεραν. Η σύγχρονη έρευνα έβγαλε από την αφάνεια της λήθης τούς μέχρι πρότινος ανώνυμους ήρωες αυτού του εγχειρήματος και γνωρίζοντας τα ονόματά τους θα μπορέσουμε ίσως σύντομα να διηγηθούμε τις ιστορίες τους. Από τη μελέτη των ονομάτων των καπετάνιων προέκυψε αρχικώς το εξής ενδιαφέρον στοιχείο: 20 από τις 76 οικογένειες που δραστηριοποιούνταν στη ναυτιλία και, κατά δήλωση των μελών τους, κατάγονταν από το Μεσολόγγι, έχουν κεφαλονίτικα ονόματα. Κουρκουμέλης, Βαλσαμάκης και Ιγγλέσης είναι τα τρία πιο χτυπητά, οικογένειες που συναντούμε στο βιβλίο των ευγενών της Κεφαλονιάς, το γνωστό μας Libro d’oro. Τι συμβαίνει εδώ;
Εχουμε ισχυρές ενδείξεις ότι επειδή η ενετική διοίκηση επιβάρυνε φορολογικά και δασμολογικά τα πλοία και το εμπόριο περισσότερο από όσο η Οθωμανική Αυτοκρατορία, κάποιοι Κεφαλονίτες καπετάνιοι ήρθαν σε συμφωνίες με ομολόγους τους Μεσολογγίτες και με τρόπους που δεν μας είναι ακόμη εντελώς γνωστοί, «μετέφεραν» τα πλοία τους σε οθωμανική δικαιοδοσία, υψώνοντας ή την οθωμανική σημαία ή τη σημαία γνωστή και ως Greco-Ottomana (μια σημαία που δήλωνε στους ναυτιλλομένους και στις ευρωπαϊκές λιμενικές αρχές ότι ναι μεν το πλοίο ήταν ιδιοκτησία Οθωμανού υπηκόου, αλλά αυτός ήταν Ελληνας, μια εθνοτική προέλευση που έχαιρε εκτίμησης στον κόσμο του εμπορίου). Σήμερα, μια παρόμοια κίνηση θα την ονομάζαμε ίδρυση offshore (εξωχώριας ή υπεράκτιας, όπως λέγεται στα ελληνικά) εταιρείας, ή ίσως χρήση σημαίας ευκαιρίας.
Ελπίζουμε η έρευνα να δείξει, κατά το δυνατόν, τις λεπτομέρειες αυτής της επιχειρηματικής πρακτικής του 18ου αιώνα και έτσι ο φανταστικός διάλογος του Πέτρου Τσάλα και του Παύλου Βώρου να μην ακούγεται τόσο επινοημένος.
*Ο κ. Νίκος Μεγαπάνος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης, Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών – ΙΤΕ.
«Υγρότοποι και ανθρώπινη ευημερία» είναι για το 2024 το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου.
Λίμνη Κερκίνη
Η φετινή ενημερωτική εκστρατεία της Γραμματείας της Σύμβασης Ραμσάρ για τους Υγροτόπους δίνει έμφαση στο γεγονός ότι η ανθρώπινη ευημερία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την κατάσταση των υγροτόπων του κόσμου.
«Εξαρτόμαστε από αυτά τα οικοσυστήματα που υποστηρίζουν τη ζωή. Αλλά πρέπει να είναι υγιή, ώστε να συνεχίσουν να μας παρέχουν νερό και τροφή, να υποστηρίζουν τη βιοποικιλότητα, να παρέχουν τα προς το ζην, να προστατεύουν από ακραία καιρικά φαινόμενα και να αντιμετωπίζουν την κλιματική αλλαγή», όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση της Γραμματείας.
Εκβολές Λουδία
Η επένδυση στη βιώσιμη χρήση των υγροτόπων σημαίνει επένδυση στο μέλλον της ανθρωπότητας.
Οι υγρότοποι μπορούν να παρέχουν στις πόλεις και στους κατοίκους τους πολλαπλά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη, που με τη σειρά τους συμβάλλουν στην ανθρώπινη ευημερία.
Τέλος, η αποκατάσταση των υγροτόπων κρίνεται απαραίτητη τόσο για την αντιμετώπιση της διπλής κρίσης της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας, όσο και για την εκπλήρωση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης προς όφελος όλων των ανθρώπων.
Η Γραμματεία της Σύμβασης Ραμσάρ καλεί κράτη και κυβερνήσεις, καθώς και τον κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά, να συνεισφέρουμε στη διατήρηση των υγροτόπων, οι οποίοι είναι τα πλέον απειλούμενα οικοσυστήματα στον πλανήτη, έχοντας απωλέσει από το 1970 περισσότερο από το 35% της έκτασής τους.
Σταχτοχήνες στο Δέλτα του Έβρου
Ως υγρότοποι χαρακτηρίζονται τα δέλτα, τα έλη, οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες, οι πηγές, οι εκβολές, οι ποταμοί και οι τεχνητές λίμνες και είναι από τα πιο πολύτιμα οικοσυστήματα του πλανήτη, καθώς παρέχουν αναντικατάστατες υπηρεσίες οικοσυστήματος: προστατεύουν από πλημμύρες, φιλτράρουν το πόσιμο νερό και αναβαθμίζουν την ποιότητά του, βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, χρησιμεύουν ως περιοχές αναψυχής και, επιπλέον, παρέχουν τροφή. Είναι χαρακτηριστικό για τη σημασία τους, ότι περισσότεροι από 1 εκατ. άνθρωποι εξαρτώνται από τους υγροτόπους για την επιβίωσή τους.
Λίμνη Λυσιμαχεία
Σύμβαση Ραμσάρ και ελληνικοί υγρότοποι
Στις 2 Φεβρουαρίου 1977 υπογράφηκε η Σύμβαση για τους Υγροτόπους στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Η Σύμβαση Ραμσάρ αποσκοπεί στην προστασία και τη συνετή χρήση όλων των υγροτόπων, μέσω τοπικών και εθνικών δράσεων και διακρατικής συνεργασίας, ως μια συνεισφορά στην αειφόρο ανάπτυξη.
Στην Ελλάδα, βάσει της Σύμβασης Ραμσάρ, προστατεύονται δέκα υγρότοποι: το Δέλτα Έβρου, οι λίμνες Ισμαρίδα και Βιστωνίδα, το Πόρτο Λάγος και οι γύρω λιμνοθάλασσες, το Δέλτα και η λιμνοθάλασσα Νέστου, η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, οι λίμνες Βόλβη και Κορώνεια, τα Δέλτα και οι εκβολές των ποταμών Γαλλικός-Αξιός-Λουδίας-Αλιάκμονας, ο Αμβρακικός Κόλπος, η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου και η Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου στο Νομό Ηλείας.
Συνολικά, στη χώρα μας υπάρχουν περίπου 1.400 υγρότοποι, τόσο διεθνούς όσο και εθνικής σημασίας. Οι περισσότεροι από αυτούς ανήκουν σε περιοχές του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000, καθώς αποτελούν σταθμούς ξεκούρασης, καταφυγίου και τροφής, τόπους διαχείμασης και αναπαραγωγής σπάνιων ειδών, κυρίως της ορνιθοπανίδας.
ΟΦΥΠΕΚΑ
Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και σκοπός του είναι η εφαρμογή της πολιτικής που χαράσσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με αιχμή τις βιώσιμες πρακτικές, για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προώθηση και υλοποίηση δράσεων αειφόρου ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Τραγικές εικόνες καταγράφηκαν στο Μεσολόγγι, με φλαμίνγκος να κείτονται νεκρά το απόγευμα της Δευτέρας, στον δρόμο της Τουρλίδας.
Σύμφωνα με πληροφορίες, για άγνωστο λόγο τα φλαμίνγκος που βρίσκονται στην περιοχή, πέταξαν και κάποια από αυτά ακούμπησαν σε καλώδια ηλεκτροδότησης με αποτέλεσμα 8 από αυτά να βρουν ακαριαίο θάνατο και άλλα 2 να τραυματιστούν.
Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι την δεδομένη χρονική συγκυρία εκτελούνται εργασίες ανακατασκευής του δρόμου της Τουρλίδας, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η υπογειοποίηση των καλωδίων.
Στην εκπομπή “Καλοκαίρι Μαζί” του ΑΝΤ1, μίλησε για το περιστατικό ο Νίκος Νούλας, συνεργάτης της ορνιθολογικής εταιρείας, που ανέφερε ότι παρόμοια περιστατικά έχουν επαναληφθεί σχεδόν καθημερινά, με πουλιά να πέφτουν πάνω σε καλώδια.
Τόνισε ότι μέσα στα εθνικά πάρκα, όπως αυτό της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, πρέπει να καλυφθούν όλα τα καλώδια.
Ο υποψήφιος δήμαρχος Μεσολογγίου, επικεφαλής του συνδυασμού ΑΝΤΑΜΑ, Παναγιώτης Κατσούλης σε ανακοίνωσή του σχετικά με το μεγάλο έργο των 20 εκ.€ εξυγίανσης της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού σημειώνει:
“Έργα ύψους 19,2 εκατ. ευρώ στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού, τα οποία δρομολογούνται από το 2009 κατόπιν πρότασης του Φορέα Διαχείρισης, βαίνουν προς εκτέλεση από το Υπουργείο Υποδομών και αφορούν συνολικά το πλέον ευαίσθητο οικοσύστημα αλλά και παραγωγικό πυλώνα της περιοχής μας.
Ορισμένες αρχικές επισημάνσεις και μια πρόταση:
Ενώ τα έργα έχουν δημοπρατηθεί περίπου ένα χρόνο πριν, ουδείς θεσμικός φορέας της περιοχής (Περιφέρεια, Δήμος Μεσολογγίου, Φορέας Διαχείρισης), έχει στη διάθεση του τα τεύχη δημοπράτησης. Το μοναδικό ενημερωτικό υλικό που φέρεται πως είναι σε γνώση όλων είναι η γενικόλογη τεχνική περιγραφή των έργων, η οποία όμως αδιαμφισβήτητα δεν επαρκεί για να τα αξιολογήσουμε θετικά ή αρνητικά, ένα προς ένα.
Από την τεχνική περιγραφή των έργων είναι ολοφάνερο πως δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά – παρέμβαση σε τρία ζητήματα που επιβαρύνουν αρνητικά το οικοσύστημα στην περιοχή του Αιτωλικού. Ήτοι:
(Α) Η λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού, για τον οποίο θα έπρεπε «χθες» να είχε δημοπρατηθεί η μεταφορά του στο βιολογικό του Νεοχωρίου.
(Β)Η μεταφορά του αυθαίρετου οικισμού των αθιγγάνων στην «Αγκινάρα».
(Γ) Οι «επιδιορθώσεις ουσίας» στα ΓΕΦΥΡΙΑ, απαραίτητες ώστε να διασωθούν καθώς και να υπάρξει η αναγκαία διέλευση – ροή των υδάτων, που τώρα δεν υφίσταται.
Προκαλεί δε κατάπληξη η απουσία νύξης στα πιο πάνω ζητήματα, όταν εκ της τεχνικής περιγραφής διαπιστώνεται πως μεγάλο μέρος των έργων αφορά παρεμβάσεις «εξωτερικές» της λιμνοθάλασσας, οι οποίες είναι ενδεχομένως απαραίτητες. Όμως δίχως αυτές τις σημαντικές παρεμβάσεις που προαναφέραμε, ακόμη και αν το σύνολο των έργων των 19,2 εκατ. ευρώ είναι σε σωστή κατεύθυνση, η αποκατάσταση του οικοσυστήματος θα είναι τουλάχιστον ημιτελής.
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΑΣ
Ο Δήμος Μεσολογγίου να αναλάβει άμεσα την πρωτοβουλία διοργάνωσης ενημερωτικής ημερίδας, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων και της αρμόδιας Διεύθυνσης του Υπουργείου, με ταυτόχρονη ανάρτηση των τευχών δημοπράτησης στο «Διαύγεια».
Επιπροσθέτως να γνωστοποιηθεί η «Επιτροπή Παρακολούθησης» των έργων, από την οποία δεν μπορεί να απουσιάζει ο Δήμος Μεσολογγίου και ο Φορέας Διαχείρισης.
Επειδή πολλά χρήματα έχουν κυριολεκτικά πεταχτεί στη λιμνοθάλασσα τις τελευταίες δεκαετίες, η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ και η ΟΡΘΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ του συνόλου των έργων πρέπει να είναι πρωτεύον ζήτημα.
Για να μην επαναληφθεί το «προβληματικό» χθες, ας προσέξουμε σήμερα!”
H πτήση drone σε Προστατευόμενες Περιοχές απαιτεί ειδική άδεια από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.
Για κάθε σχέδιο πτήσης drone, εντός των Προστατευόμενων Περιοχών, απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ)
Η χρήση drone σε ευαίσθητες για τα είδη περιοχές, όπως σε υγροτόπους με αποικίες υδρόβιων πουλιών, νησίδες με αποικίες αρπακτικών και θαλασσοπουλιών, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια του φωλιάσματος, απαγορεύεται.
Με βάση το ΦΕΚ (3152/Β/30.9.2016), «Κανονισμός – γενικό πλαίσιο πτήσεων Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών- ΣμηΕΑ (Unmanned Aircraft Systems – UAS)» επισημαίνεται ότι, η πτήση Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών / ΣμηΕΑ (drone) σε Προστατευόμενες Περιοχές απαιτεί ειδική άδεια από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.
Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγ. 1.ε) της KYA H.Π. 37338/1807/E.103/1-9-10 (ΦΕΚ 1495/B/6-9-10) που αφορά στα είδη της ορνιθοπανίδας, απαγορεύεται «η σκόπιμη ενόχλησή τους, συμπεριλαμβανομένης της φωτογράφησης, κινηματογράφησης και βιντεοσκόπησής τους, ιδίως κατά την περίοδο αναπαραγωγής και εξαρτήσεως των νεοσσών, όταν η δραστηριότητα αυτή έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες σε σχέση με τους αντικειμενικούς σκοπούς της παρούσας».
Αντίστοιχα, και η χρήση των drone εμπίπτει στην προαναφερθείσα διάταξη καθώς θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους νεοσσούς. Ως εκ τούτου, η χρήση τους σε ευαίσθητες για τα είδη περιοχές, όπως αποικίες υδρόβιων πουλιών σε υγρότοπους, νησίδες με αποικίες αρπακτικών και θαλασσοπουλιών, ορθοπλαγιές με φωλιές αρπακτικών κ.λπ. ιδιαίτερα κατά την διάρκεια του φωλιάσματος, απαγορεύεται.
Ωστόσο, , τα drone μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο στη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας από εξειδικευμένο προσωπικό π.χ καταγραφή φωλιών ερωδιών σε δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά και αποικιών πελεκάνων, όπου μια επί τόπου επίσκεψη θα μπορούσε να προκαλέσει όχληση στα είδη αυτά. Για να διασφαλιστεί όμως η θετική χρήση τους και η ελαχιστοποίηση της όχλησης στην άγρια πανίδα, θα πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένο πλαίσιο.
Κατά συνέπεια και σε συνέχεια των ανωτέρω, για τη διεξαγωγή πτήσεων drone εντός προστατευόμενων περιοχών, όπως αυτές έχουν οριστεί με το Ν. 3937/2011 (Εθνικά Πάρκα, περιοχές απόλυτης προστασίας, Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, Ζώνες Ειδικής Προστασίας, Καταφύγια Άγριας Ζωής κ.λπ.) απαιτείται άδεια από την ΥΠΑ/Δ4 καθώς και από την κατά λόγο αρμοδιότητας Δημόσια Υπηρεσία (αρθρο 19, παρ.3, ΦΕΚ 3152/Β/30.9.2016), εν προκειμένω τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Κατά την αίτηση για τη χορήγηση της άδειας χρειάζεται να δικαιολογείται επαρκώς η αναγκαιότητα της συγκεκριμένης πτήσης σε συνδυασμό με την κατάρτιση όρων για ελαχιστοποίηση της όχλησης στην άγρια πανίδα.
Συμπερασματικά, για κάθε σχέδιο πτήσης που αποστέλλεται στην ΥΠΑ/Δ4 και εμπίπτει σε περιοχές του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000, θα πρέπει να ζητείται η σύμφωνη γνώμη του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) και εν τέλει της οικείας Μονάδας Διαχείρισης.
Τα βίντεο που παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού και πραγματοποιούνται με τη χρήση drone οπωσδήποτε είναι εντυπωσιακά, αλλά όταν η λήψη δεν γίνεται με προσοχή και σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες, δύναται να προκαλέσει προβλήματα στην άγρια ζωή, όπως εγκατάλειψη φωλιών, θήρευση των αυγών τους ή θάνατο των απροστάτευτων νεοσσών.
Οι περιοχές του Εθνικού Πάρκου είναι Προστατευόμενες Περιοχές και ανήκουν στο ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 (Ειδική Ζώνη Διατήρησης για οικοτόπους και είδη – ΕΖΔ, Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα πτηνά – ΖΕΠ).
Η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής, Στερεάς Ελλάδας καλεί τους κινηματογραφιστές – ερασιτέχνες και επαγγελματίες- να σεβαστούν τη σχετική νομοθεσία, ώστε τα πτηνά και τα άλλα είδη να συνεχίσουν να ζουν -όσο το δυνατόν- ανενόχλητα στα φυσικά ενδιαιτήματά τους.
Για οποιαδήποτε διευκρίνιση σχετικά με την χρήση drone, επικοινωνείτε με την Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής, Στερεάς Ελλάδας του ΟΦΥΠΕΚΑ στο τηλ. 26320 55094.
Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και σκοπός του είναι η εφαρμογή της πολιτικής που χαράσσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με αιχμή τις βιώσιμες πρακτικές, για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προώθηση και υλοποίηση δράσεων αειφόρου ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Εποπτεύεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και λειτουργεί προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας.
Πρόκειται για το μεγάλο έργο αναζωογόνησης της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου προϋπολογισμού 20εκ. €.
Ένα έργο που ξεκίνησε να “μελετάται” εδώ και μια δεκαετία και επιτέλους παίρνει το δρόμο της υλοποίησης και που φιλοδοξεί να “άρει” ανθρώπινες παρεμβάσεις που έχουν υποβαθμίσει το οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας.
Στο αντικείμενο του έργου περιλαμβάνονται άρσεις αναχωμάτων σε όλο το εύρος της λιμνοθάλασσας που θα επιτρέψουν καλύτερη κυκλοφορία των νερών, ανακατασκευή δυο γεφυρών στο δρόμο της Τουρλίδας και συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων για αποτροπή επιβάρυνσής τους από δραστηριότητες (λύματα, κλπ.).
Το έργο είναι σύνθετο αφού χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, θα υλοποιηθεί από το Υπουργείο Υποδομών και στη συνέχεια η λειτουργία και η συντήρηση των υποδομών θα γίνεται από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εκπαιδευτικό χαρακτήρα ολοκληρώθηκε η διαδραστική ενημερωτική ημερίδα που διοργάνωσε η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Στερεάς Ελλάδας/Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α), στο 2ο Δημοτικό σχολείο Νεοχωρίου, με θέμα:
«Δράσεις βελτίωσης της αναπαραγωγικής επιτυχίας του κιρκινεζιού, του λευκοπελαργού, του σταβλοχελίδονου και του σπιτοχελίδονου στο Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού»
Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2022, παρουσία μαθητών και δασκάλων, με την συμμετοχή σχολικών μονάδων δημοτικών σχολείων του Αιτωλικού, του Νεοχωρίου, της Κατοχής και του Λεσινίου, με την υποστήριξη της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας.
Σκοπός της ημερίδας ήταν η ενημέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των μαθητών για τα προστατευόμενα είδη πουλιών που ζουν στην περιοχή, τις οργανωμένες δράσεις προστασίας τους από την Μονάδα Διαχείρισης σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες και την σημαντικότητα, τους λόγους και την ανάγκη που υπάρχει για προστασία αυτών των ειδών. Η ημερίδα εξελίχθηκε με διαδραστικό τρόπο εμπλέκοντας τους μαθητές με την θεματολόγια σε όλη την διάρκεια.
Την ημερίδα άνοιξε ο κ. Σελιμάς Ιωάννης, προϊστάμενος της Μονάδας Διαχείρισης, ο οποίος αφού χαιρέτισε τις εργασίες της ημερίδας, ευχαρίστησε την διευθύντρια του 2ου δημοτικού σχολείου Νεοχωρίου για την φιλοξενία, καλωσόρισε τους μαθητές των σχολείων που παρευρέθηκαν και ξεκίνησε με μια εισαγωγή στην θεματολογία της ημέρας. Ακολούθησε χαιρετισμός του Υπεύθυνου Σχολικών Δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας κ. Τσιλίκα Θεόδωρου.
Ο κ. Μαμάσης Διονύσης, Περιβαλλοντολόγος M.Sc, συνεργάτης της Μονάδας Διαχείρισης, παρουσίασε με έναν ιδιαίτερα διαδραστικό τρόπο προσέγγισης τους αποδημητικούς συμπολίτες μας, τους πελαργούς και τα κιρκινέζια. Οι φτερωτοί συγκάτοικοι έρχονται από το μεγάλο μεταναστευτικό τους ταξίδι και τις ζεστές χώρες της Αφρικής για να φωλιάσουν και να αναπαραχθούν. Ο κ. Μαμάσης δεσμεύτηκε να συμμετέχουν και οι μαθητές στην δράση δακτυλίωσης των πελαργών 2023 ως οι μικροί δακτυλιωτές/ερευνητές.
Στην συνέχεια η κα Καρανίκα Μαλβίνα, Γεωλόγος MSc, υπάλληλος της Μονάδα Διαχείρισης παρουσίασε τις “Δράσεις Βελτίωσης της αναπαραγωγικής επιτυχίας των Σταβλοχελίδονων και Σπιτοχελίδονων του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού και των συνθηκών συνύπαρξης τους με τον άνθρωπο στα πλαίσια του ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ’’.
Τέλος, ο κ. Νικόλαος Νούλας από την Εθελοντική ομάδα Ορνιθοπαρατηρητές Μεσολογγίου και συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, παρουσίασε στους μικρούς μαθητές τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε όλοι μας σαν πολίτες να βοηθήσουμε στην διατήρηση των ειδών χελιδόνι, κιρκινέζι, λευκός πελαργός.
Ολοκληρώνοντας, παρουσιάστηκαν τα συμπεράσματα της ημερίδας από τον αναπληρωτή προϊστάμενο της Μονάδας Διαχείρισης κ. Κασβίκη Ιωάννη και πραγματοποιήθηκε διαδραστική συζήτηση μεταξύ των μαθητών και των ειδικών επιστημόνων με ερωτήσεις, απαντήσεις και ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις, ενώ κλείνοντας μοιράστηκαν αναμνηστικά θεματικά δώρα στους μαθητές.
Το περασμένο Σάββατο, o συνεργάτης της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ , Νικόλαος Νούλας εντόπισε στην περιοχή Τουρλίδας, στη Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, έναν #Αργυροπελεκάνο νεκρό κάτω από γραμμή μεταφοράς ενέργειας.
Το άτυχο πουλί φαίνεται ότι κατέληξε τα ξημερώματα του Σαββάτου έπειτα από πρόσκρουση σε γνωστή για την επικινδυνότητά της γραμμή μεταφοράς ρεύματος ενώ στο συγκεκριμένο σημείο δεν υπάρχει καλός φωτισμός που επιδεινώνει την κατάσταση.
Η πρόσκρουση σε ηλεκτροφόρα καλώδια αποτελεί σημαντική απειλή για τους Αργυροπελεκάνους και άλλα μεγάλα υδρόβια πουλιά. Ειδικά κατά τις νυχτερινές ώρες, τα καλώδια δεν είναι διακριτά κι έτσι πολλά πουλιά προσκρούουν σε αυτά με αποτέλεσμα τον σοβαρό τραυματισμό ή και τον θάνατό τους.
Είναι ενδεικτικό ότι το 50% των γραμμών μεταφοράς ρεύματος εντός των Εθνικών Πάρκων Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου και Αμβρακικού Κόλπου είναι επικίνδυνα για τους Αργυροπελεκάνους και άλλα είδη πουλιών που αναπαράγονται εκεί, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που υλοποίησε η ομάδα της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ στο πλαίσιο του Προγράμματος Pelican Way of LIFE.
