Γράφει ο Σπύρος Μαργέτης*
Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι η συνέχεια από μια πρόσφατη ομιλία του Γ.Γ. Αντόνιο Γκουτιέρες στο Παν/μιο της Κολούμπια, ΗΠΑ.
Όπως στο πρώτο μέρος αναδείχθηκε το τεράστιο μέγεθος του προβλήματος, έτσι και εδώ θα δούμε το κάλεσμα για επείγουσα δράση σε όλα τα επίπεδα.
Θα ήμουν περισσότερο από ευτυχής εάν οι συμπατριώτες μου μετουσίωναν την αρνητική τους στάση απέναντι στις ΑΠΕ σε επαγρύπνηση ώστε όταν αυτές οι αναπόφευκτες εγκαταστάσεις γίνουν, να τηρηθούν οι κανόνες κατασκευής τους.
Συχνά, τα παρατράγουδα συμβαίνουν κατά την υλοποίηση μιας καλής ιδέας!
Οι προτάσεις και δράσεις για τη λύση του προβλήματος
Θα ξεκινήσω με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα.
Αντιμετωπίζουμε τρεις επιταγές στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης: Πρώτον, πρέπει να επιτύχουμε παγκόσμια μείωση εκπομπών άνθρακα μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες. Δεύτερον, πρέπει να ευθυγραμμίσουμε την παγκόσμια χρηματοδότηση πίσω από την Συμφωνία του Παρισιού, το προσχέδιο του κόσμου για την δράση για το κλίμα. Τρίτον, πρέπει να κάνουμε μια σημαντική πρόοδο στην προσαρμογή για την προστασία του κόσμου – και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ανθρώπων και χωρών – από τις κλιματικές επιπτώσεις.
Επιτρέψτε μου να τα πάρουμε με την σειρά. Πρώτον, μείωση εκπομπών άνθρακα – καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Τον τελευταίο καιρό έχουμε δει σημαντικές θετικές εξελίξεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να γίνει η πρώτη καθαρή για το κλίμα ήπειρος έως το 2050 και αναμένω ότι θα αποφασίσει να μειώσει τις εκπομπές της τουλάχιστον έως 55% – κάτω από τα επίπεδα του 1990 – έως το 2030. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Δημοκρατία της Κορέας και περισσότερες από 110 χώρες έχουν δεσμευτεί για την εκμηδένιση των εκπομπών άνθρακα έως το 2050. Η νέα κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσε ακριβώς τον ίδιο στόχο. Η Κίνα έχει δεσμευτεί να φτάσει το όριο αυτό πριν από το 2060. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους, χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 65% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και περισσότερο από το 70% της παγκόσμιας οικονομίας θα έχουν αναλάβει φιλόδοξες δεσμεύσεις για την εξουδετέρωση των εκπομπών άνθρακα. Πρέπει να μετατρέψουμε αυτήν την ορμή σε κίνημα.
Ο κεντρικός στόχος των Ηνωμένων Εθνών για το 2021 είναι η οικοδόμηση ενός πραγματικά παγκόσμιου συνασπισμού για την εξουδετέρωση των εκπομπών άνθρακα. Πιστεύω ακράδαντα ότι το 2021 μπορεί να είναι ένα νέο έτος άλματος – το έτος ενός κβαντικού άλματος προς την εξουδετέρωση εκπομπών άνθρακα. Κάθε χώρα, πόλη, χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και εταιρεία θα πρέπει να υιοθετήσει σχέδια για μετάβαση σε καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050 και ενθαρρύνω τους κύριους εκπομπούς να οδηγήσουν τον δρόμο στην λήψη αποφασιστικής δράσης τώρα για να φτάσουν στον σωστό δρόμο και να επιτύχουν αυτό το όραμα, το οποίο σημαίνει μείωση των παγκόσμιων εκπομπών κατά 45% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2010. Και αυτό πρέπει να είναι σαφές στις εθνικά καθορισμένες συνεισφορές.
Κάθε άτομο πρέπει επίσης να παίξει τον ρόλο του – ως καταναλωτές, ως παραγωγοί, ως επενδυτές. Η τεχνολογία είναι στο πλευρό μας. Η καλή οικονομική ανάλυση είναι σύμμαχος μας. Περισσότερες από τις μισές μονάδες άνθρακα που λειτουργούν σήμερα κοστίζουν περισσότερο από την κατασκευή νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από το μηδέν. Οι επιχειρήσεις άνθρακα έχουν αποτύχει. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμά ότι, παρά τις αναπόφευκτες απώλειες θέσεων εργασίας, η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία 18 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας έως το 2030. Αλλά μια δίκαιη μετάβαση είναι απολύτως κρίσιμη. Πρέπει να αναγνωρίσουμε το ανθρώπινο κόστος της αλλαγής ενέργειας. Η κοινωνική προστασία, το προσωρινό βασικό εισόδημα, η επανεκπαίδευση και οι δεξιότητες μπορούν να υποστηρίξουν τους εργαζομένους και να διευκολύνουν τις αλλαγές που προκαλούνται από την απαλλαγή από τον άνθρακα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι τώρα η πρώτη επιλογή όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για την οικονομία. Και πέρα από τις ανακοινώσεις, όλοι πρέπει να περάσουν ένα τεστ αξιοπιστίας.
Επιτρέψτε μου να δώσω ένα παράδειγμα, το παράδειγμα της ναυτιλίας. Εάν ο ναυτιλιακός τομέας ήταν μια χώρα, θα ήταν η έκτη μεγαλύτερη εκπομπή αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο, μεγαλύτερη από όλη τη Νότια Αμερική. Στην Σύνοδο Κορυφής της Δράσης για το Κλίμα του περασμένου έτους, ξεκινήσαμε τον «Συνασπισμό για Μεταφορές με Μηδενική Μόλυνση» για να πιέσουμε για μηδενικές εκπομπές πλοίων βαθέων υδάτων έως το 2030. Διαφορετικά, το «καθαρό πλοίο» δεν θα πλεύσει. Το ίδιο ισχύει και για την αεροπορία.
Δεύτερον, επιτρέψτε μου τώρα να στραφώ στο βασικό ζήτημα της χρηματοδότησης. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι όλες οι κυβερνήσεις να μεταφράσουν αυτές τις δεσμεύσεις σε πολιτικές, σχέδια και στόχους με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Αυτό θα προσφέρει μια διασφάλιση και εμπιστοσύνη στις επιχειρήσεις και στον χρηματοπιστωτικό τομέα να επενδύσουν για καθαρές μηδενικές εκπομπές. Είναι καιρός: να βάλετε μια τιμή στον άνθρακα. Σταδιακή κατάργηση της χρηματοδότησης ορυκτών καυσίμων και τερματισμός των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων. Να σταματήσει η κατασκευή νέων εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από άνθρακα – και να σταματήσει η χρηματοδότηση της ενέργειας από άνθρακα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Μετατόπιση της φορολογικής επιβάρυνσης από εισόδημα σε άνθρακα και από φορολογούμενους σε ρυπαίνοντες. Να ενσωματώσει τον στόχο της εξουδετέρωσης του άνθρακα σε όλες τις οικονομικές, δημοσιονομικές και πολιτικές αποφάσεις. Και να καταστούν υποχρεωτικές οι γνωστοποιήσεις του χρηματοοικονομικού ρίσκου που σχετίζονται με το κλίμα.
Η χρηματοδότηση θα πρέπει να ρέει προς την πράσινη οικονομία, την ανθεκτικότητα, την προσαρμογή και τα προγράμματα μετάβασης. Πρέπει να ευθυγραμμίσουμε όλες τις δημόσιες και ιδιωτικές χρηματοοικονομικές ροές με την Συμφωνία του Παρισιού και τους Στόχους της Αειφόρου Ανάπτυξης. Τα πολυμερή, περιφερειακά και εθνικά αναπτυξιακά ιδρύματα και οι ιδιωτικές τράπεζες πρέπει όλοι να δεσμευτούν να ευθυγραμμίσουν τον δανεισμό τους με τον παγκόσμιο καθαρό μηδενικό στόχο.
Τρίτον, χρειαζόμαστε μια σημαντική πρόοδο στην προσαρμογή και στην ανθεκτικότητα. Βρισκόμαστε σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο για να προσαρμοστούμε σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο κλίμα. Η προσαρμογή δεν πρέπει να είναι το ξεχασμένο στοιχείο της δράσης για το κλίμα. Μέχρι τώρα, η προσαρμογή αντιπροσωπεύει μόνο το 20% της χρηματοδότησης του κλίματος. Η Παγκόσμια Επιτροπή Προσαρμογής διαπίστωσε ότι κάθε $1 που επενδύθηκε στην προσαρμογή θα μπορούσε να αποφέρει σχεδόν $4 σε οφέλη. Έχουμε ηθική επιταγή και σαφές οικονομικό πλαίσιο για την στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών ώστε να προσαρμοστούν και να οικοδομήσουν την ανθεκτικότητα στις τρέχουσες και μελλοντικές κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά πρέπει να θυμόμαστε: δεν μπορεί να υπάρξει διαχωρισμένη δράση για το κλίμα έξω από την μεγαλύτερη πλανητική εικόνα. Όλα είναι αλληλένδετα – το παγκόσμιο κοινά αγαθά και η παγκόσμια ευημερία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δράσουμε ευρύτερα, πιο ολιστικά, σε πολλά μέτωπα, για να διασφαλίσουμε την υγεία του πλανήτη μας από την οποία εξαρτάται όλη η ζωή. Η φύση μας τρέφει, μας ντύνει, μας ξεδιψάει, δημιουργεί το οξυγόνο, διαμορφώνει τον πολιτισμό μας και τις πίστες μας και σφυρηλατεί την ταυτότητά μας.
Η βιοποικιλότητα δεν είναι απλώς η χαριτωμένη και χαρισματική άγρια φύση· είναι ο ζωντανός, αναπνευστικός ιστός της ζωής. Η υπεραλίευση πρέπει να σταματήσει. Η ρύπανση από χημικά και στερεά απόβλητα – ιδίως τα πλαστικά – πρέπει να μειωθεί δραστικά. Τα θαλάσσια αποθέματα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά και οι παράκτιες περιοχές χρειάζονται μεγαλύτερη προστασία.
Έχω παρουσιάσει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά βλέπω επίσης ελπίδα. Βλέπω μια ιστορία προόδου που δείχνουν τι μπορεί να γίνει: από την διάσωση της στιβάδας του όζοντος, από την μείωση των ποσοστών εξαφάνισης ειδών έως την επέκταση των προστατευόμενων περιοχών. Πολλές πόλεις γίνονται πιο πράσινες. Η οικονομία ανακύκλωσης μειώνει τα απόβλητα.
Οι νοοτροπίες αλλάζουν. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν την ανάγκη για τις δικές τους καθημερινές επιλογές για μείωση των ιχνών του άνθρακα και σεβασμό των πλανητικών ορίων. Και βλέπουμε εμπνευσμένα κύματα κοινωνικής κινητοποίησης από νέους. Από διαμαρτυρίες στους δρόμους έως διαδικτυακή υπεράσπιση. Από την εκπαίδευση στην τάξη μέχρι την εμπλοκή της κοινότητας.
Η πόρτα είναι ανοιχτή, οι λύσεις υπάρχουν. Τώρα είναι η ώρα να μετασχηματίσουμε την σχέση των ανθρώπων με τον φυσικό κόσμο, και μεταξύ τους. Και πρέπει να το κάνουμε μαζί. Η αλληλεγγύη είναι ανθρωπιά. Η αλληλεγγύη είναι επιβίωση. Αυτό είναι το μάθημα του 2020. Με τον κόσμο σε αδιέξοδο και αποδιοργάνωση, ας πάρουμε το μάθημα και ας αλλάξουμε πορεία για την κεντρική περίοδο που θα ακολουθήσει.
*Ο Σπύρος Μαργέτης είναι καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του ΚΕΝΤ των ΗΠΑ
