Το θέμα των τυχερών παιχνιδιών… είναι σχεδόν μόνιμος επισκέπτης στη δημόσια συζήτηση. Ιδίως την τελευταία δεκαετία, για να είμαστε δίκαιοι – εκεί όπου η τεχνολογία μπλέκει με τις περασμένες συνήθειες και οι συνθήκες αλλάζουν ταχύτατα. Στατιστικά από το 2022, ή μάλλον, για να το θέσουμε κάπως χοντρικά, περίπου 6 στους 10 ενήλικες στην Ελλάδα έχουν δοκιμάσει κάποια μορφή τζόγου. Το παράδοξο; Την ίδια ώρα, δημοσκοπήσεις θέλουν το 65% να λένε πως δεν τους αρέσουν τα τυχερά παιχνίδια – μάλλον κάτι δεν πάει μαζί εδώ, ή κάπου μπερδεύεται η πράξη με τη στάση.
Το ζήτημα του εθισμού μοιάζει ακόμα σημείο αιχμής, αλλά δεν μένουν εκεί τα βλέμματα. Συχνά η συζήτηση τραβιέται και στο τι κάνει το κράτος, πόσο επηρεάζεται η κοινωνία, ποιο είναι το κόστος γενικότερα – μαζί με ερωτηματικά γύρω από το αν πρέπει να αποδεχόμαστε ή να απορρίπτουμε συγκεκριμένες μορφές παιχνιδιού όπως τα online casino και το στοίχημα. Αυτές οι ανησυχίες, λογικά, δεν επηρεάζουν μόνο τη διαμόρφωση πολιτικής, αλλά ίσως αλλάζουν και το τι θεωρείται προτεραιότητα στην κοινωνία – ειδικά σε ό,τι αφορά νέους κανόνες ή μέτρα πρόληψης.
Αντίληψη της κοινωνίας για τα τυχερά παιχνίδια
Αν προσπαθήσει κανείς να περισυλλέξει τη στάση της κοινής γνώμης στην Ελλάδα απέναντι στα τυχερά παιχνίδια, τα ευρήματα δείχνουν έναν ιδιόμορφο σκεπτικισμό. Στα δεδομένα που επικαλούνται τόσο η Εθνική Αρχή Στοιχημάτων Κύπρου όσο και το BusinessDaily, εμφανίζεται η ανησυχία για τη ραγδαία άνοδο του εθισμού ως ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια. Οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού ανησυχεί για το φαινόμενο του εθισμού, ενώ επικρατεί η εικόνα ότι τα casino και ειδικά τα online casino ευθύνονται για τον υψηλότερο κίνδυνο πρόκλησης προβλημάτων εξάρτησης.
Αντιθέτως, παιχνίδια όπως το bingo ή τα λαχεία αντιμετωπίζονται –όχι πάντα άδικα– ως λιγότερο βλαβερά. Αυτό δημιουργεί μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον «παραδοσιακό» και τον σύγχρονο τζόγο. Πέρα από την ανησυχία για τα άτομα, υπάρχει κι εκείνος ο φόβος για το πώς επηρεάζεται ευρύτερα η κοινωνία – 68% λέει πως βλέπει υψηλά ποσοστά προβληματικής συμπεριφοράς. Η NBA Κύπρου στην τελευταία της έκθεση κάπως το επισημαίνει: οι φωνές για πιο αυστηρές ρυθμίσεις πληθαίνουν, στοχεύοντας κυρίως στην προστασία των πιο ευάλωτων αλλά και στον περιορισμό της έκθεσης, είτε στα ΜΜΕ είτε στο διαδίκτυο, των τυχερών παιχνιδιών γενικότερα.
Ρόλος των νέων τάσεων και των online casino
Ραγδαίες αλλαγές, όπως η ευρεία διάδοση του διαδικτυακού στοιχηματισμού και η αύξηση των online casino, με κορυφαίο παράδειγμα το Elabet, έχουν αλλάξει ριζικά το τοπίο. Αυτή η εύκολη, ουσιαστικά μόνιμη, πρόσβαση στα διαδικτυακά παιχνίδια – και δε μιλάμε μόνο για τους ενήλικες εδώ – έχει φέρει νέες ανησυχίες, ειδικά για τις νεότερες ηλικίες. Η Εθνική Αρχή Στοιχημάτων, αν παρατηρήσει κανείς το τελευταίο της κείμενο, δηλώνει μια σχετική ανησυχία για το πώς ο εθισμός μπορεί να επεκτείνεται μέσω της τεχνολογίας. Υπάρχει επίσης το στοιχείο πως περίπου 17% όσων παίζουν διαλέγουν κατά βάση online λύσεις πια. Ιδίως στη γενιά 18-29, όλο και περισσότερο το παιχνίδι γίνεται ψηφιακό.
Και αν και οι νέες πλατφόρμες συστήνουν αυστηρές διαδικασίες ταυτοποίησης (και υποτίθεται καλύτερη ασφάλεια), τελείως βέβαιο δεν μπορεί να θεωρηθεί πως αυτό αρκεί – το φαινόμενο ανήλικων ή η αργοπορημένη διάγνωση εθισμού μοιάζει να επιμένει. Στο δημόσιο διάλογο, όλο και πιο συχνά κυριαρχεί η ανάγκη για καλύτερη επιτήρηση και πιο έξυπνες παρεμβάσεις – οι παλιοί τρόποι, ίσως, δεν λειτουργούν πλέον τόσο αποτελεσματικά, αφού το τοπίο γίνεται διαρκώς πιο σύνθετο.
Ζητήματα δημόσιας υγείας και κοινωνικού κόστους
Εδώ το ζήτημα κάπως βαραίνει, αν το σκεφτούμε λίγο. Κεντρικό θέμα στη δημόσια ατζέντα τώρα είναι το κόστος, όχι μόνο οικονομικό, αλλά και υγειονομικό. Το πλάνο της ΕΑΣ Κύπρου (2022–2025) το αναφέρει με δικά του λόγια – οι υπηρεσίες υγείας παρατηρούν μεγαλύτερη προσέλευση ανθρώπων με εθισμό, οικονομικά προβλήματα ή ψυχολογικές δυσκολίες που σχετίζονται με τον τζόγο. Δεν είναι αμελητέο ότι πάνω από τους μισούς (52%) ζητούν περισσότερη ενημέρωση και προσπάθειες πρόληψης.
Κάτι ακόμα που συγκεντρώνει προσοχή: οι οικογένειες και οι κοινωνικές σχέσεις συχνά παρασύρονται, οδηγούνται σε απομόνωση ή μειώνεται η παραγωγικότητα λόγω παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια. Σε τελική ανάλυση, το κόστος δεν καταγράφεται εύκολα – άλλες φορές φαίνεται στα συστήματα υγείας, άλλες σε δύσκολες συζητήσεις γύρω από το τραπέζι της κουζίνας. Στις κοινωνικές απαιτήσεις για λύσεις, διακρίνεται ένα αίτημα συλλογικής ευθύνης – πως ίσως το κράτος θα έπρεπε να είναι πιο παρόν ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες.
Στίγμα, πολιτισμικές πεποιθήσεις και κρατικές παρεμβάσεις
Αν σταθούμε για λίγο στο στίγμα που συνοδεύει τον τζόγο… δύσκολο να το παραβλέψει κανείς. Διάφορες μελέτες δείχνουν – όχι χωρίς διαφωνίες – ότι τα στερεότυπα και οι παλιές αντιλήψεις φρέναραν ή και ακόμα φρενάρουν την αναζήτηση βοήθειας από όσους έχουν πραγματικό πρόβλημα. Οι κοινωνικές νόρμες, ιδίως οι πιο «παραδοσιακές», επηρεάζουν τον τρόπο που αντιμετωπίζεται ο εθισμός, συχνά φέρνοντας απομόνωση αντί για ουσιαστική υποστήριξη – ή, πώς να το πούμε, επιβάλλοντας σιωπή για κάτι που κανονικά θα έπρεπε να λέγεται πιο ανοιχτά.
Μήπως οι εκκλήσεις για περισσότερη εποπτεία – προς το κράτος κυρίως – υποδηλώνουν ότι οι τωρινές υπηρεσίες δεν αρκούν; Από τις συζητήσεις φαίνεται πως, τουλάχιστον για τους νέους ή ομάδες που θεωρούνται πιο ευάλωτες, υπάρχει ένα κενό που δεν έχει καλυφθεί. Επίσης, να το αναφέρουμε κι αυτό, η κοινωνία δείχνει λιγότερη αποδοχή σε επιθετικές πρακτικές προώθησης τυχερών παιχνιδιών – ζητείται μεγαλύτερη διαφάνεια και καθαρότερη δράση από όσους ασχολούνται με τον χώρο.
Υπεύθυνη συμμετοχή και προληπτικές δράσεις
Δεν είναι μόνο θέμα τεχνολογίας, τελικά. Η συζήτηση για το πώς παίζουμε υπεύθυνα αποκτά άλλη βαρύτητα με κάθε νέα τάση. Ο σαφής προσανατολισμός σε περισσότερη ενημέρωση – τουλάχιστον, αυτό προτείνουν οι περισσότεροι ειδικοί – και εργαλεία αυτοπεριορισμού εμφανίζεται ως κάτι σχεδόν απαραίτητο.
Οι κοινωνικές και κρατικές δομές καλούνται, πιθανότατα πιο έντονα από ποτέ, να ρίξουν βάρος σε δράσεις πρόληψης και γρήγορη παρέμβαση όταν υπάρξει ανάγκη. Υπεύθυνο παιχνίδι, υποθέτω, δεν είναι μόνο να ξέρεις τα όρια αλλά και να μαθαίνεις πού, πότε και πώς να χρησιμοποιείς τις διαθέσιμες λύσεις βοήθειας. Αν αυτό θα οδηγήσει σε πιο υγιή σχέση της κοινωνίας με τα τυχερά παιχνίδια – δεν υπάρχει εύκολη απάντηση, πάντως μοιάζει με βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
