Γράφει ο Σπύρος Μαργέτης*

Παρατήρησα μια γενικά αρνητική στάση για κάποιες δραστηριότητες σε σχέση με εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στη περιοχή του Μεσολογγίου. Πολλές από τις ενστάσεις αφορούν τη διαδικασία εγκατάστασης, όπως π.χ. τήρηση των κανόνων εγκατάστασης ώστε να υπάρξει η ελάχιστη παρέμβαση στον περιβάλλοντα χώρο, και την γενικότερη πολιτική «ποιος και για ποιόν»? Αυτές οι ενστάσεις είναι εύλογες. Όμως, το ύφος αυτών των αντιρρήσεων δείχνει σαφώς ένα πνεύμα αντίθεσης γενικά σε τέτοιες εγκαταστάσεις. Ένας καινούργιος εχθρός αναδύθηκε!

Για λόγους ισορροπημένης αντίληψης και προοπτικής των πραγμάτων θα χρειαστεί να ξαναδούμε την μεγαλύτερη εικόνα [το πρόβλημα αλλά και τις τρέχουσες δραστηριότητες για τη λύση του] έτσι όπως έχει καταγραφεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Έχουμε ξανά ασχοληθεί με κάποιες επιστημονικές όψεις του θέματος που τα δημοσιεύσαμε και εδώ αλλά και σε άλλα μέσα [https://www.huffingtonpost.gr/entry/klimatike-allaye-seneryasia-e-afanismos-toe-planete_gr_5c555b5fe4b00187b55132b4].

Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι από μια πρόσφατη ομιλία του Γ.Γ. Αντόνιο Γκουτιέρες στο Παν/μιο της Κολούμπια, ΗΠΑ.

 

Το πρόβλημα

 

Αντιμετωπίζουμε μια καταστροφική πανδημία, νέα ύψη παγκόσμιας υπερθέρμανσης, χειρότερη οικολογική υποβάθμιση και νέα εμπόδια στο έργο μας προς τους παγκόσμιους στόχους για πιο δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη ανάπτυξη. Με απλά λόγια, η κατάσταση του πλανήτη είναι υπό κατάρρευση.

Η ανθρωπότητα διεξάγει πόλεμο με την φύση. Αυτό είναι αυτοκτονικό. Η φύση επιτίθεται πάντα – και το κάνει ήδη με αυξανόμενη δύναμη και οργή.

Η βιοποικιλότητα καταρρέει. Ένα εκατομμύριο είδη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Τα οικοσυστήματα εξαφανίζονται μπροστά στα μάτια μας. Οι έρημοι εξαπλώνονται. Οι υγρότοποι χάνονται. Κάθε χρόνο, χάνουμε 10 εκατομμύρια εκτάρια δασών. Οι ωκεανοί υπεραλιεύονται – και πνίγονται στα πλαστικά απορρίμματα. Το διοξείδιο του άνθρακα που απορροφούν κάνει τις θάλασσες όξινες. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι λευκαίνουν και πεθαίνουν.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ρύπανση των υδάτων σκοτώνουν 9 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως – έξι φορές περισσότερο από το τρέχον ποσοστό της πανδημίας. Και με τους ανθρώπους και τα ζώα να πλησιάζουν περαιτέρω σε βιότοπους ζώων και να διαταράσσουν τους παρθένους τόπους θα μπορούσαμε να δούμε περισσότερους ιούς και άλλους παράγοντες που προκαλούν ασθένειες να μεταπηδούν από ζώα σε ανθρώπους. Ας μην ξεχνάμε ότι το 75% των νέων εμφανιζόμενων ανθρώπινων μολυσματικών ασθενειών είναι ζωονοσογόνοι.

Σήμερα, δύο νέες έγκυρες εκθέσεις από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών αναφέρουν πόσο κοντά είμαστε στην καταστροφή του κλίματος. Το 2020 κοντεύει να είναι ένα από τα τρία πιο θερμά έτη παγκοσμίως – παρόλη την δροσιστική επίδραση του φετινού Λα Νίνια. Η τελευταία δεκαετία ήταν η πιο θερμή στην ανθρώπινη ιστορία.

Η θερμότητα του ωκεανού έχει φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Φέτος, περισσότερο από το 80 τοις εκατό των ωκεανών του κόσμου βίωσαν θαλάσσια θερμά κύματα. Στην Αρκτική το 2020 σημειώθηκε εξαιρετική ζέστη, με θερμοκρασίες που ξεπερνούν κατά τις 3 βαθμούς Κελσίου τον μέσο όρο – και πάνω από 5 βαθμούς στην βόρεια Σιβηρία. Ο Αρκτικός θαλάσσιος πάγος τον Οκτώβριο ήταν ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί ως τώρα – και τώρα το εκ νέου πάγωμα ήταν το πιο αργό που έχει καταγραφεί. Ο πάγος της Γροιλανδίας συνέχισε τη μακροπρόθεσμη πτώση του, χάνοντας κατά μέσο όρο 278 γιγατόνους ετησίως. Το μόνιμο στρώμα πάγου λιώνει και έτσι απελευθερώνει μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο θερμοκηπίου.

Τεράστιες πυρκαγιές, πλημμύρες, κυκλώνες και τυφώνες είναι ολοένα και πιο συνήθη φαινόμενα. Η εποχή των κυκλώνων του Βόρειου Ατλαντικού έχει δει 30 τυφώνες, υπερδιπλασιάζοντας την για πολλά χρόνια μέση τιμή και σπάζοντας το ρεκόρ για μια πλήρη εποχή. Η Κεντρική Αμερική εξακολουθεί να χτυπιέται τα τελευταία χρόνια και από τις δύο μεριές από αλλεπάλληλους τυφώνες, στην πιο έντονη περίοδο των τυφώνων. Πέρυσι, τέτοιες καταστροφές κόστισαν στον κόσμο 150 δισεκατομμύρια δολάρια.

Τα λοκντάουν εξαιτίας του COVID-19 μείωσαν προσωρινά τις εκπομπές και την ρύπανση. Ωστόσο, τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλά και αυξάνονται. Το 2019 τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα έφτασαν το 148% των προ-βιομηχανικών επιπέδων. Το 2020 η ανοδική τάση συνεχίστηκε παρά την πανδημία. Το μεθάνιο αυξήθηκε ακόμη περισσότερο, φθάνοντας το 260%. Το οξείδιο του αζώτου, ένα ισχυρό αέριο θερμοκηπίου αλλά και ένα αέριο που βλάπτει την στιβάδα του όζοντος, έχει αυξηθεί κατά 123%.

Εν τω μεταξύ, οι πολιτικές για το κλίμα δεν έχουν ακόμη ανταποκριθεί στην πρόκληση. Οι εκπομπές είναι 62% υψηλότερες τώρα από ό,τι όταν ξεκίνησαν οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα το 1990. Κάθε δέκατο ενός βαθμού θερμοκρασίας έχει σημασία. Σήμερα, βρισκόμαστε στους 1,2 βαθμούς θερμοκρασίας και ήδη παρατηρούμε πρωτοφανείς ακραίες κλιματικές συνθήκες και αστάθεια σε κάθε περιοχή και σε κάθε ήπειρο. Προχωρούμε προς μια μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας από 3 έως 5 βαθμούς Κελσίου αυτόν τον αιώνα. Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη: για να περιορίσει την άνοδο της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, ο κόσμος πρέπει να μειώσει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων κατά περίπου 6% κάθε χρόνο από τώρα έως το 2030. Αντιθέτως ο κόσμος πηγαίνει στην αντίθετη κατεύθυνση, προγραμματίζοντας ετήσια αύξηση 2%.

Η επίπτωση της επίθεσης στον πλανήτη μας, εμποδίζει τις προσπάθειές μας να εξαλείψουμε την φτώχεια και να εξαλείψουμε την επισιτιστική ανασφάλεια. Καθιστά επίσης το έργο μας για την ειρήνη ακόμη πιο δύσκολο, καθώς οι διαταραχές οδηγούν σε αστάθεια, μετακινήσεις πληθυσμών και σύγκρουση. Δεν είναι τυχαίο ότι το 70% των πιο ευάλωτων στο κλίμα χωρών είναι επίσης από τις πιο ευάλωτες πολιτικά και οικονομικά.

Δεν είναι τυχαίο ότι από τις 15 χώρες που είναι πιο ευαίσθητες σε κλιματικούς κινδύνους, οκτώ φιλοξενούν ειρηνευτική ή ειδική πολιτική αποστολή των Ηνωμένων Εθνών. Όπως πάντα, οι επιπτώσεις επηρεάζουν περισσότερο τους πιο ευάλωτους ανθρώπους του κόσμου. Όσοι έχουν συμβάλλει ελάχιστα στην δημιουργία του προβλήματος υποφέρουν περισσότερο. Ακόμη και στον ανεπτυγμένο κόσμο, οι περιθωριοποιημένοι είναι τα πρώτα θύματα καταστροφών και οι τελευταίοι που ανακάμπτουν.

Ας είμαστε σαφείς: οι ανθρώπινες δραστηριότητες βρίσκονται στην ρίζα της πορείας μας προς το χάος. Αλλά αυτό σημαίνει ότι η ανθρώπινη δράση μπορεί να βοηθήσει στην επίλυσή τους. Η ειρήνη με την φύση είναι το καθοριστικό καθήκον του 21ου αιώνα. Πρέπει να είναι η κορυφαία, η σημαντικότερη προτεραιότητα για όλους, παντού.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάκαμψη από την πανδημία είναι μια ευκαιρία. Μπορούμε να δούμε ακτίνες ελπίδας με την μορφή του εμβολίου. Αλλά δεν υπάρχει εμβόλιο για τον πλανήτη. Η φύση χρειάζεται διάσωση. Ξεπερνώντας την πανδημία, μπορούμε επίσης να αποτρέψουμε την καταστροφή του κλίματος και να αποκαταστήσουμε τον πλανήτη μας. Αυτό είναι μια επική δοκιμασία για την πολιτική. Αλλά τελικώς πρόκειται για μια ηθική δοκιμασία.

Τα τρισεκατομμύρια δολάρια που απαιτούνται για την ανάρρωση από τον COVID είναι χρήματα που δανειζόμαστε από τις μελλοντικές γενιές. Και την παραμικρή δεκάρα. Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους πόρους για να κλειδώσουμε τις πολιτικές που τις επιβαρύνουν με ένα τεράστιο χρέος σε έναν κατεστραμμένο πλανήτη. Ήλθε η ώρα να πατήσετε τον “πράσινο διακόπτη”. Έχουμε την ευκαιρία όχι απλώς να επαναφέρουμε την παγκόσμια οικονομία αλλά και να την μεταμορφώσουμε. Μια βιώσιμη οικονομία που θα βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, καθαρότερες υποδομές και ένα ανθεκτικό μέλλον. Ένας κόσμος χωρίς αποκλεισμούς θα βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι μπορούν να απολαμβάνουν καλύτερη υγεία και τον πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους και να ζουν με αξιοπρέπεια σε έναν υγιή πλανήτη.

 

Συνεχίζεται.

*Ο Σπύρος Μαργέτης είναι καθηγητής πυρηνικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο ΚΕΝΤ του Οχάιο.