O πανηγυρικός για την 198η επέτειο της Εξόδου των Ελευθέρων Πολιορκημένων που εκφώνησε ο δήμαρχος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, Σπύρος Διαμαντόπουλος το Σάββατο 27/4/2024 στον Κήπο των Ηρώων.
«….Ποιος έχει μαρμαρένιαν καρδίαν δια να μην κλάψει;
Σφουγγίζω τα μάτια μου και στρέφω και κοιτάζω την θάλασσαν,….
….Εις εκείνα τα μέρη εγεννήθη ετούτος ο νεομάρτυς Αθανάσιος, εκεί εγεννήθηκα κι εγώ.
Κι αν ήταν κάποιος παρών εδώ όπου κάθομαι θα έβλεπε πως ετούτο το χαρτί όπου γράφω
είναι βρεγμένο από τα δάκρυα όπου σμίγουν με το μελάνι.
Όπου πας και όπου σταθείς βλέπεις παλαιά θεμέλια και μνημούρια και κόκαλα.
Εις τα γκρεμισμένα κάστρα κείτονται ακόμα ένα σωρό βαρειά κανόνια,
πράσινα από την σκουριά. Μαρμαρένιες μπάλες και τόπια είναι πεταγμένα εδώ κι εκεί και οι σαύρες περπατούνε απάνω τους.
Κι άλλα πάλι κείτονται αιώνια εις το κύμα της ακροθαλασσιάς.
Αίμα και δάκρυα τρέφουνε τα χορτάρια της γης κι ένας βουβός θρήνος
ανεβαίνει από τα αμέτρητα μνήματα.
Ανάμεσα σ’ αυτά βρίσκεται και το μνήμα του Αθανασίου, ένας λάκκος χορταριασμένος,
ταπεινός σαν κι εκείνον, πλην κανένας δεν γνωρίζει εις ποιο μέρος είναι θαμμένο το σκήνωμά του…»
Αυτά τα λόγια έγραψε το 1953 ο Φώτης Κόντογλου, στο Θρηνητικό Συναξάρι του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Έτσι περιέγραψε την Κωνσταντινούπολη.
Άλλαξα μόνον το όνομα, κι αντί για του Κωνσταντίνου ανέφερα εκείνο του Αθανασίου Ραζή-Κότσικα, που κι αυτός από την Πόλη καταγόταν.
Όσα ιστορεί αυτός ο θρήνος, ας έρθει κάποιος να τον ακούσει και να ισχυριστεί πως δεν έχουν γραφτεί και για το δικό μας Αρχηγό και για τη δική μας πατρίδα, το Μεσολόγγι.
Πόσο ισχυρή είναι η ακατάλυτη ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού!
Πόσο μεγάλη τιμή είναι για την πατρίδα μας, το ταπεινό και έξοχο Μεσολόγγι να στέκεται ισάξια δίπλα στην Κωνσταντινούπολη!
Στην αιώνια ιστορία του Ελληνισμού δύο πόλεις τέτοιας αξίας κατονομάζονται, η Πόλη κι η Ιερή Πόλη!
Αυτή την ίδιαν εικόνα του μαρτυρίου και της θυσίας, που ιστορεί ο Κόντογλου για την Πόλη, αυτήν την εικόνα αντίκρυσαν και όσοι γύρισαν στο Μεσολόγγι λίγα χρόνια μετά την Έξοδο. Αυτή η εικόνα συγκίνησε ως τα βάθη της μεγάλης ψυχής του τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και αποφάσισε να περισυλλεγούν τα «κόκκαλα τα ιερά» των Ελευθέρων Πολιορκημένων και να εναποτεθούν εδώ μπροστά μας, στην αγκαλιά του Τύμβου μας.
Κι από τότε, ο τόπος αυτός που στεκόμαστε απόψε έχει καταστεί το ιερότερο τοπόσημο της Πατρίδας μας. Γιατί εδώ ο ηρωισμός έφτασε στα, δυσθεώρητα για τα μάτια των ανθρώπων, ύψη της αγιότητας.
Από το 1850, οι Μεσολογγίτες έχοντας συνείδηση της αγιοσύνης των προγόνων τους, με την πρωτοβουλία ενός εκ των Παλαμάδων, πρωτοκαθιέρωσαν αυτό που σήμερα έχει καταστεί η μεγαλειώδης πομπή που ζήσαμε απόψε. Τότε, κρατώντας όλοι στα χέρια τις εικόνες των Αγωνιστών και κεριά αναμμένα, κι ανάμεσά τους ήταν κάποιοι που είχαν ζήσει το μεγάλο χαλασμό τη Νύχτα της Εξόδου, πορεύτηκαν κλαίγοντας, το Σάββατο του Λαζάρου σε ένα νυχτερινό προσκύνημα ως το Ταφείο των Ηρώων.
Κι έχει φτάσει αυτό το προσκύνημα να είναι στις μέρες μας μια μεγαλειώδης λιτανεία στην οποία το έχουν τιμή τους να συμμετέχουν πολλές χιλιάδες συνέλληνες και φιλέλληνες. Είναι, αυτή η λιτανεία, η μοναδική στον κόσμο λιτανεία της Εικόνας ενός πολεμικού γεγονότος, αυτού του γεγονότος που συνέδεσε άρρηκτα τον Ηρωισμό με τη Μαρτυρία της Πίστης.
Μας έχει παραδώσει ο ιστορικός της Εξόδου μια από τις συγκλονιστικότερες στιγμές της ιστορίας της ανθρωπότητας, αυτή τη φουρτούνα που συντάραξε τα τρίσβαθα της καρδιάς των Αγωνιστών όταν ήρθε η ώρα, μέσα στο Συμβούλιο που αποφάσισε την Έξοδο, να αποφασίσουν και για την τύχη των Αμάχων.
Σ´ εκείνο το Συμβούλιο, η λογικότατη και αναγκαία και πολεμικώς ορθή εκδοχή να εξέλθουν και να σωθούν οι ένοπλοι για να συνεχίζουν τον αγώνα, θυσιάζοντας τους αδύνατους, πάλεψε με την πέραν πάσης λογικής και ανάγκης και πολεμικής ορθότητας εκδοχή της πάνδημης Εξόδου.
Η τελική απόφαση, με τα δικά τους λόγια, ήταν «να βγούμεν και να βγάλωμεν και όλον το αδύνατον μέλος, πράγμα οπού δεν έγινεν ποτέ εις τον κόσμον»! Ομόφωνα και ολόψυχα αποφάσισαν να θυσιαστούν οι δυνατοί υπέρ των αδυνάτων.
Εκείνη τη μεγάλη ώρα ο ηρωισμός αγκάλιασε την αγιοσύνη.
Κι αυτή η μεγάλη θυσία συντάραξε όλη την ανθρωπότητα.
«Δύσκολο να γράψει κανείς δια το Μεσολόγγι. Διότι θα έχη να γράψη, δια τον πρώτον ναόν του Έθνους. Και η επίγνωσις αυτή μοιραίως δεσπόζει της σκέψεως. Κάποια αίσθηση ιερότητος, το ρίγος και το δέος της μεγάλης Ιστορικής Μνήμης, η φυγή προς κόσμους υπέρτατης εξάρσεως και θυσίας, αμέτρητες φωνές μυστικές, που συνθέτουν μέσα μας, εις τα κατάβαθα της ψυχής μας, το αιώνιο έπος της Ελλάδος -ιδού τα στοιχεία, που αναπόφευκτα θα πολιορκήσουν τα χειρόγραφα. Όμως, ας μη νομισθή, ότι και θα παρασύρουν εις ρομαντισμούς. Το Μεσολόγγι δεν έχει ανάγκη από παρεμβολές. Δεν συγχωρεί ό,τι δήποτε άλλο, που να μην είναι απολύτως δικό του. Είναι πηγή Αλήθειας, τόσο πλατειάς, τόσο εντόνου, τόσο συναρπαστικής, ώστε να γίνεται ανευλάβεια η κάθε προσθήκη. Κειμήλιον της Πατρίδος ατίμητο, κυριαρχεί εις τον λογισμόν, με την επιβλητικήν λιτότητα Δωρικής αρετής, με το κύρος εθνικής θρησκείας, με την έμπνευσιν της μεγάλης πράξεως.
Δύσκολο να γράψει κανείς δια το Μεσολόγγι. Αλλά δυσκολώτερο θα πρέπει να είναι δι´ εμέ τον ίδιο. Διότι τι να γράψης δια την καρδιά σου; Πώς να γράψης δια την ψυχή σου; Πώς να γράψης δια την ρίζα σου, δια το άνοιγμα σου εις την ζωήν, δια την πορείαν σου; Δια την Αγάπην σου; Και Αγάπη πανίσχυρη κι απρόσβλητη από τον χρόνον είναι δι´ εμέ το Μεσολόγγι.»
Αυτά τα λόγια έγραψε, σχεδόν έναν αιώνα πριν, ο μέγιστος όσων διετέλεσαν δήμαρχοι της Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, ο Χρήστος Ευαγγελάτος.
Σ’ αυτόν χρωστάμε πολλά. Ακόμη κι αν τίποτε άλλο δεν είχε καταφέρει ως δήμαρχος Μεσολογγίου, ετούτο και μόνον το ανδραγάθημα θα αρκούσε για να μείνει στην Ιστορία: τον Απρίλιο του 1936, ο τότε Βασιλεύς Γεώργιος ο Δεύτερος προσήλθε στο Μεσολόγγι κατά την εκατοστή δεκάτη επέτειο της Εξόδου.
Ο ευφυέστατος Ευαγγελάτος, θυμήθηκε τότε και αξιοποίησε τον προφητικό ύμνο του Αναστασίου Πολυζωίδη για την Ιερή Πόλη μας:
Ο Πολυζωίδης, είχε υπάρξει συμμέτοχος στον αγώνα των Μεσολογγιτών, και πολύ πρίν τη Μεγάλη Νύχτα της Εξόδου, στο λόγο που εκφώνησε στο Ναύπλιο την 4η Αυγούστου του 1825 είχε αναφέρει τα εξής, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο Μεσολόγγι στο φύλλο των Ελληνικών Χρονικών της 29ης Αυγούστου 1825.
«Εις σε στρέφω τον λόγο μου ήδη, ω πόλις Ιερά του Μεσολογγίου.
Ιεράν σε ονομάζω, και με σέβας βαθύτατον πατώ νοερώς σήμερον το έδαφός σου,
συλλογιζόμενος τα τεράστια κατορθώματα…
…Ιεράν σε ονομάζω, και Ιερά είσαι τω όντι…»
Κατά τη διάρκεια εκείνης της επισκέψεως, ο Ευαγγελάτος εισηγήθηκε στον Βασιλέα και, ήδη από το επόμενο έτος 1937, το Μεσολόγγι ονομάζεται επίσημα Ιερά Πόλις. Και το επισημαίνω: δεν χαρακτηρίζεται, αλλά ονομάζεται Ιερά Πόλις.
Αναλογίζομαι πόσο σημαντική είναι η πατρίδα μας.
Σε ποιον άλλον τόπο έχουν τόπο έχουν αφιερώσει τα θεόρατα πνευματικά αναστήματα της ανθρωπότητας το έργο και, κάποτε, τη ζωή τους την ίδια;
Τι ήταν αυτό που προσέλαβε ο Σολωμός από το Μεσολόγγι και έγινε εξ αιτίας του ο Εθνικός μας Ποιητής, και ταύτισε εις τον αιώνα την πόλη μας με την Ελευθερία την ίδια;
Τι ήταν αυτό που αγάπησε ο κοσμογυρισμένος μέγας Μπάιρον κι έδωσε και τη ζωή του για το Μεσολόγγι;
Ποιο ήταν το μήνυμα που έφτασε στον Γκαίτε κι έγραψε για το Μεσολόγγι;
Τι ήταν αυτό που οραματίστηκε ο Ντελακρουά και έφερε την Ελλάδα ολάκερη στα ερείπια του Μεσολογγίου;
Ποιο γεγονός συγκίνησε τον Δαυίδ ντ´ Ανζέ και φιλοτέχνησε την Κόρη της Ελλάδας, την παιδούλα που έχουμε εδώ, στον τάφο του Μάρκου;
Ποια ήταν η πηγή της έμπνευσης του Λουκή Ακρίτα που ήρθε από τις εσχατιές του Ελληνισμού, από τη μαρτυρική Κύπρο μας, και ανέδειξε το Μεσολόγγι ως τον πολυπληθέστερο δήμο της υφηλίου όταν, εδώ, στην Ιερή Πόλη μας, αναφώνησε πως «κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου»;
Και πώς εμείς, από τούτο το Αλωνάκι, θα μπορούσαμε να στείλουμε φέτος στην Κύπρο ένα μήνυμα Ελευθερίας, φέτος που συμπληρώνεται μισός αιώνας τούρκικης βαρβαρότητας και μισός αιώνας ένοχης αδιαφορίας των «πολιτισμένων λαών» για το συνεχιζόμενο έγκλημα;
Ίσως αυτό μπορούμε να θυμίσουμε στους Κύπριους αδελφούς μας: τότε, δύο αιώνες πριν, οι άρχοντες του πολιτισμένου κόσμου αδιαφορούσαν για τον δίκαιο και ιερό αγώνα των Ελλήνων κι άφηναν να διαιωνίζεται για τετρακόσια χρόνια η σκλαβιά. Και τότε, εκεί που δεν το περίμενε κανείς, όπως αναγκάστηκε να ομολογήσει ο μέγας και τρανός Μέτερνιχ, «εμεσολάβησε το Μεσολόγγι» κι άλλαξε τη μοίρα της Ελλάδας και του κόσμου όλου. Ευχόμαστε να μεσολαβήσει πάλι κάποιο Μεσολόγγι, προσευχόμαστε να συγκινηθούν, ακόμη κι αν αναγκαστούν να το κάνουν, οι ισχυροί της γης και να λευτερωθεί η Κύπρος μας! Καρτερούμε μαζί σας αδέρφια μας και το λαχταρούμε με όλη την καρδιά μας!
Εμείς οι Μεσολογγίτες που, ακόμη και σήμερα, από τότε που γεννιούνται τα παιδιά μας τα φέρνουμε περίπατο εδώ, στον Κήπο τους, και τα μαθαίνουμε να κάνουν το Σταυρό τους μπροστά στην Εικόνα της Εξόδου, οφείλουμε πρώτοι απ’ όλους να μνημονεύουμε και να διαδίδουμε και να τηρούμε, αυτά τα λόγια που έγραψε τον Απρίλιο του 1989, για την Έξοδο του Μεσολογγίου ο μεγάλος ποιητής μας Νικηφόρος Βρεττάκος:
«Θα έπρεπε τα παιδιά των σχολείων όλης της χώρας, αφού πρώτα είχαν διδαχθεί από την καλή Παιδεία, να προσανατολίζονται την ώρα αυτή προς το Μεσολόγγι, για μία ολιγόλεπτη σιωπή και περισυλλογή…
Δεν με διακατέχει κανενός είδους σωβινισμός ή προγονοπληξία. Φτάσαμε όμως στο σημείο να θεωρούμε αναχρονισμό την αναφορά στην ιστορία μας…
…χωρίς κάποια στηρίγματα και κάποιες ρίζες δεν μπορεί να πάει μπροστά ένα έθνος… Ότι ήταν να λεχθεί εδώ, σ’ αυτό τον τόπο και την ιστορία του, έχει λεχθεί… Εκείνο που θα επιθυμούσαν οι νεκροί, αν μπορούσαν να επιθυμούν ακόμη, θα ήταν να ερχόμαστε εδώ και να τους εξιστορούμε τα πεπραγμένα μας. Να τους αναφέρουμε πόσο κοντά και πόσο μακριά βρίσκεται η ψυχή μας από την ψυχή του Μεσολογγίου. Αν διατηρήθηκε η ηθική συγγένεια μαζί τους. Αν έχουμε το δικαίωμα να συνδιαλεγόμαστε με κούφια λόγια μαζί τους…».
Ας αναρωτηθεί, με όση ειλικρίνεια διαθέτει καθένας που βρίσκεται σήμερα σ’ αυτόν τον άγιο τόπο, εμείς οι Μεσολογγίτες πρώτοι, «πόσο κοντά και πόσο μακριά βρίσκεται η ψυχή μας από την ψυχή του Μεσολογγίου».
Ας αναρωτηθεί καθένας αν, από τη θέση που βρίσκεται και στο βαθμό που του αναλογεί, αν προσφέρει κάτι καλό στο Μεσολόγγι, ή αν του αφαιρεί.
Αυτό που εμείς έχουμε ζήσει, και σήμερα πάλι ζούμε, είναι αυτό το ίδιο που έζησαν οι ίδιοι οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι δύο αιώνες πριν: στις αγωνιώδεις εκκλήσεις τους για βοήθεια, η τότε κυβέρνηση απαντούσε με την εγκληματική αδιαφορία της.
Για κάποιο λόγο, και οι σύγχρονες κυβερνήσεις φροντίζουν να τιμούν την Επέτειο της Εξόδου με την ίδια αναλγησία.
Τέτοιες μέρες, το 2013, κατέστρεψαν το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της Ιεράς Πόλεως.
Εφέτος, με προκλητική ασέβεια και ασύστολη αναίδεια, επιχειρούν να υφαρπάξουν το Ιστορικό μας Πρωτοδικείο.
Πρόκειται για μια ακόμη κατάπτυστη πολιτικά πράξη, διότι εκτός από ανιστόρητη και άδικη, εισάγει μια αποκρουστική εξαίρεση με την οποία η Ιερά Πόλη καθίσταται η μοναδική Πρωτεύουσα Περιφερειακής Ενότητας στη χώρα που δεν διατηρεί Κεντρικό Πρωτοδικείο.
Για άλλη μια φορά, η Ελληνική Πολιτεία ενεργεί ως η πλέον στυγνή Μήδεια απέναντι στο πιο άξιο τέκνο της, συρρικνώνοντας και προσβάλλοντας βάναυσα τους δημότες της Ιεράς Πόλης.
Καλώ, εδώ και τώρα, από αυτό το Ιερό σημείο, όλους αυτούς που σκοπεύουν να προσυπογράψουν αυτό το ανοσιούργημα, έστω την ύστατη στιγμή, να μην συνθηκολογήσουν και να παραμείνουν ανυπότακτοι απέναντι στις καταναγκαστικές ασκήσεις εσωκομματικής πειθαρχίας, αναλογιζόμενοι τα λόγια του ποιητή:
«Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται,
Ζυγόν δουλείας ας έχουσι
Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία!»
Εμείς, σε δύο χρόνια από σήμερα θα βρισκόμαστε εδώ για να τιμήσουμε την μνήμη των προγόνων μας, στη Διακοσιοστή Επέτειο της Εξόδου.
Είναι αλήθεια πως λίγοι συνάνθρωποί μας, κι εδώ στη χώρα μας κι όπου γης, γνωρίζουν έστω κατ’ ελάχιστον τις μεγαλειώδεις πράξεις των απλών ανθρώπων οι οποίοι αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την Ελευθερία.
Η πρώτη προσπάθεια κι η πρώτη προσδοκία μας θα είναι να διακηρύξουμε τις μεγαλειώδεις πράξεις αυτών των ανθρώπων.
Στο μικρό Μεσολόγγι των Πολιορκιών και της Εξόδου, ο πρώτος μεγάλος αγώνας ήταν να γίνει κατορθωτή η ομόνοια, να ανατραφεί η εθνική συνείδηση και κηρυχθεί η ελευθερία.
Θαυμαστώ τω τρόπω, σ´αυτή την γενεσιουργό πραγματικότητα προσέτρεξαν και συνέδραμαν πάντα τα έθνη. Εδώ συναντήθηκαν οι διάσημοι και οι άσημοι Έλληνες και Φιλέλληνες, στο αλωνάκι ετούτο συνέτριψαν τις πύλες του Άδου, συνάντησαν τους προγόνους τους και κατέστησαν οι δικοί μας γενάρχες.
Σήμερα, συναισθανόμαστε πως θα προσφέρουμε μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα μας και στην ανθρωπότητα, εάν καταφέρουμε έστω κατ´ ελάχιστον να διακηρύξουμε το μήνυμα που έδωσαν με τη Θυσία τους οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι κι όλοι οι Έλληνες και Φιλέλληνες.
Αυτό το ίδιο μήνυμα επιθυμούμε κι εμείς να διακηρύξουμε, και θα πράξουμε οτιδήποτε ανθρωπίνως δυνατόν, ώστε να φτάσει όπου γης, εκεί που οι άνθρωποι του 19ου αιώνα συζητούσαν για το Μεσολόγγι, τις Πολιορκίες και την Έξοδό του, και του απέδιδαν υπεράνθρωπη οντότητα και κοσμοϊστορικά χαρακτηριστικά.
Και είχαν δίκιο.
Όπως ακριβώς έπραξαν οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, θα καλέσουμε να συμμετάσχουν σ´ αυτό το εγχείρημά μας όλοι οι συνέλληνες και οι φιλέλληνες. Και ήδη συγκεντρώνεται η πανστρατιά του Μεσολογγίου που θα εκστρατεύσει προς τον μεγάλο στόχο, το μεγάλο στοίχημα:
Το 2026!
Όμως δυστυχώς, τα πράγματα για την πόλη μας δεν είναι καλά. Δεν έχουμε να σηκώσουμε μόνο το βάρος της μονάκριβης 200ετηρίδας που έρχεται. Μακάρι να είχαμε να ασχοληθούμε μόνο με τον σχεδιασμό των εκδηλώσεων, με τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου μας.
Όμως στο γονιδίωμα του Μεσολογγίου έχει σφυρηλατηθεί η μαχητικότητα, η επιμονή και η αφοσίωση. Το έχει πυρώσει η φωτιά της Εξόδου. Κι αυτή είναι οι διδαχή των προγόνων μας που μέχρι και σήμερα, ύστερα από 198 χρόνια το ακατάβλητο ανάστημά τους αστραποβολά στον ουρανό της ιστορίας με τη φράση:
«τα κλειδιά του Μεσολογγίου είναι κρεμασμένα στις μπούκες των κανονιών μας!»
Αυτή είναι η λεβέντικη συμβουλή των πατέρων μας!
Αυτή είναι η βροντερή εντολή τους!
Πολεμήστε για το Μεσολόγγι!
Προστατέψτε την Ιερή Πόλη!
Αυτή που σας παραδώσαμε στο απόγειο της ιερότητας και της αγιοσύνης!
Και παραδώστε την στα παιδιά σας καλύτερη!
Παραδώστε την στην επόμενη γενιά στη θέση που της αξίζει!
Αυτό είναι αγαπητοί μου συνδημότες το καθήκον μας.
Αυτό είναι αγαπητοί μου Έλληνες και Φιλέλληνες το βαρύ χρέος μας!
Ακόμη κι όταν όλα δείχνουν μάταια, ακόμη κι όταν όλα δείχνουν πως έχουν χαθεί, εμείς να συνεχίζουμε τον αγώνα! Ακόμη κι όταν η νίκη δείχνει απόμακρη και δύσκολη, εμείς να σφίγγουμε με δύναμη κι αποφασιστικότητα τα όπλα μας και να εφορμούμε σαρωτικοί.
Μεσολογγίτες μου!
Έχουμε να δώσουμε μεγάλες μάχες.
Έχουμε μπροστά μας τη μάχη της μνήμης. Αυτή που ανατέλλει μπροστά μας στο βάθος του ορίζοντα το 2026.
Έχουμε μπροστά μας τη μάχη για το αύριο της Ιερής μας Πόλης. Κι αυτή η μάχη είναι ήδη στο κατώφλι μας!
Μεσολογγίτες! Έλληνες! Στη μακραίωνη ιστορία μας βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μεγάλους κινδύνους. Βρεθήκαμε απέναντι σε πανίσχυρους αντιπάλους. Ακόμη κι όταν η νίκη ήταν αβέβαιη, μία ήταν η πανάρχαια εντολή που βοά, ακόμη και τώρα που σας μιλώ, που δονεί τη γη που πατάτε τώρα, απ’ τα πέρατα της μακραίωνης ιστορίας μας.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών!
Μεσολογγίτες!
Μας βλέπουν οι πρόγονοί μας!
Μας βλέπουν τα παιδιά μας!
Νυν υπέρ πάντων ο αγών!
Νυν υπέρ πάντων η πατρίδα!
Νυν υπέρ πάντων το Ιερό Μεσολόγγι!
