Πρόσφατα έφυγε από τη ζωή η επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων Φωτεινή Ζαφειροπούλου που στο παρελθόν είχε υπηρετήσει στην εφορεία αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας.
Η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ολυμπία Βικάτου στην επικήδειο ομιλία για την αείμνηστη Φωτεινή Ζαφειροπούλου ανέφερε:
“Με βαθιά θλίψη και συγκίνηση η μεγάλη οικογένεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αποχαιρετά μια γνήσια αρχόντισσα της αρχαιολογίας και γίνεται από σήμερα φτωχότερη, καθώς η εκδημία της δικής μας Φωτεινής Ζαφειροπούλου, Επίτιμης Εφόρου Αρχαιοτήτων, σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, ειδικά για την αρχαιολογία των Κυκλάδων.
Με τη θλίψη ζωγραφισμένη στα βουβά πρόσωπα των συγγενών, των φίλων και των συναδέλφων σου στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, σε αποχαιρετούμε σήμερα, Φωτεινή μας, στο νέο σου ταξίδι προς το ουράνιο φως, το κυκλαδίτικο φως που φώτιζε όλα αυτά τα χρόνια την καρδιά σου και τόσο πολύ αγάπησες.
Το χρέος μας μεγάλο απέναντι σε μια ξεχωριστή προσωπικότητα, σε μια εμβληματική μορφή της αρχαιολογίας, με τεράστια πολυδιάστατη δράση, πολυσήμαντο και πολυσχιδές ερευνητικό, ανασκαφικό και συγγραφικό έργο, αστείρευτη πηγή γνώσεων με πολύχρονη ανασκαφική έρευνα, που υπηρέτησε για περισσότερα από εξήντα χρόνια την επιστήμη της αρχαιολογίας, όχι μόνον από υπηρεσιακό καθήκον ή από επαγγελματική υποχρέωση, αλλά με περισσή αγάπη για τη διάσωση, συντήρηση και προβολή των μνημείων της πατρίδας μας, ακόμη και μετά την αφυπηρέτησή της το 1995.
Η παρακαταθήκη που αφήνεις στις επερχόμενες γενεές είναι ανεκτίμητη και έχει αναγνωριστεί από την ελληνική και παγκόσμια κοινότητα. Ευεργέτησες την πατρίδα και ιδίως τα όμορφα Κυκλαδονήσια μας στο πλευρό του αειμνήστου Νικόλαου Ζαφειρόπουλου, με το επιστημονικό και συγγραφικό σου έργο και ως ζωντανός φάρος γνώσης προσέφερες όσο λίγοι στο δημόσιο αγαθό του πολιτισμού.
Στο βλέμμα σου διαγραφόταν πάντοτε αυτή η ζέση και η φλόγα που σε διακατείχε για τα μνημεία και πάντοτε προσπαθούσες να εμπνεύσεις την αγάπη σου αυτή και στους νεότερους συναδέλφους στην Υπηρεσία, αφού φρόντιζες όλους να τους κλείσεις στη μεγάλη και ζεστή σου αγκαλιά, να τους μεταλαμπαδεύσεις τις γνώσεις σου και να τους εφοδιάσεις με υλικό για μελέτη και δημοσίευση. Για όλους είχες κάτι να δώσεις και να μεταδώσεις το πάθος σου για την αρχαιολογία.
Πολλοί από τους συναδέλφους είμαι σίγουρη ότι θυμούνται το καλωσόρισμά σου, τη ζεστή φιλοξενία σου, τα κεράσματά σου, πάντα με το χαμόγελο, πρόθυμη να βοηθήσεις, να συμβουλέψεις, και να διηγηθείς ιστορίες για τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους πέρασες κατά τη διάρκεια της πολύχρονης θητείας σου ως Επιμελήτρια και έπειτα Έφορος Αρχαιοτήτων.
Η σφραγίδα σου στην Υπηρεσία θα μείνει ανεξίτηλη για πολλά χρόνια, καθώς υπηρέτησες μέχρι το τέλος της ζωής σου τα ιδανικά του πολιτισμού και της αρχαιολογίας, όσο κανείς άλλος, με υψηλότατη αίσθηση του δημοσίου καθήκοντος, ως στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού και μάλιστα σε χαλεπούς καιρούς με πολλές δυσκολίες.
Και όμως άντεξες, τα κατάφερες και πέτυχες να κερδίσεις την εκτίμηση και την αγάπη όλων των συναδέλφων που σήμερα βρίσκονται εδώ να σε αποχαιρετήσουν με ένα λουλούδι στο χέρι, με ένα κρυφό δάκρυ στο πρόσωπο. Θα μας λείψεις. Θα μας λείψει το γέλιο σου, τα αστεία σου, ο αυθορμητισμός σου, το γλυκύτατο πρόσωπό σου που έλαμπε κάθε φορά που μιλούσες για τις ανασκαφές σου και τα πολυάριθμα ευρήματα, από το πιο σπουδαίο μέχρι το πιο ταπεινό και ασήμαντο.
Θα μας λείψει η ξεχωριστή προσωπικότητα και το τεράστιο εύρος γνώσεων. Πολυγραφότατη η ίδια με πλούσιο και πρωτότυπο συγγραφικό έργο, απόσταγμα των μακροχρόνιων ερευνητικών σου αναζητήσεων, μας χάρισες πολύ σπουδαία επιστημονικά συγγράμματα και παράλληλα διέσωσες με τη γραφίδα σου σημαντικές πληροφορίες για τα μνημεία των περιοχών που ανέσκαψες.
Ετήσιες εκθέσεις ανασκαφών, μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα περιοδικά, εισηγήσεις σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, δεκάδες λήμματα σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικούς καταλόγους, οδηγοί μουσείων και αρχαιολογικών χώρων καταδεικνύουν την επιστημονική σου πληρότητα και συγγραφική δεινότητα.
Από όπου πέρασες άφησες ανεξίτηλο το αποτύπωμα σου. Μακεδονία, Κυκλάδες Φωκίδα, Αιτωλοακαρνανία, Αθήνα, οι μεγάλοι σταθμοί του οδοιπορικού της επαγγελματικής σου ζωής, όπου με ιδιαίτερη αυταπάρνηση υπηρέτησες τις αρχαιότητες που η ίδια έφερες στο φως με τους αγαπημένους σου συνεργάτες, συμβάλλοντας στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του κάθε τόπου.
Στη Θεσσαλονίκη χάρη στη συστηματική σου ανασκαφική δουλειά και στην επιμονή σου, οφείλεται κατά κύριο λόγο η διάσωση του χώρου της ρωμαϊκής αγοράς, την ανασκαφή της οποίας συνέχισες μέχρι και το 1964, οπότε και κατηφόρισες με μετάθεση προς τον χώρο του Αιγαίου, το μεγαλύτερο σταθμό της ζωής σου. Αγάπησες και με τη σειρά τους σε αγάπησαν περισσότερο οι Κυκλάδες, στις οποίες αφιερώθηκες ψυχή τε και σώματι, διατελώντας η πρώτη γυναίκα Έφορος στις Κυκλάδες και τη Σάμο – Ικαρία. Η γνωριμία και ο γάμος με τον Νίκο Ζαφειρόπουλο καθόρισε τις μετέπειτα επιλογές σου και μαζί καταφέρατε να αναδιοργανώσετε πλήρως την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε αυτά τα νησιά.
Σωστικές και συστηματικές ανασκαφές, επανεκθέσεις μουσείων και συλλογών, ίδρυση νέων μουσείων, περιοδικές αρχαιολογικές εκθέσεις, εργασίες διαμόρφωσης, ευπρεπισμού και η κήρυξη αρχαιολογικών χώρων, η προστασία των παραδοσιακών οικισμών και του τοπίου των Κυκλάδων, η συντήρηση και η αναστήλωση σημαντικών μνημείων, η διεκπεραίωση διοικητικών θεμάτων συνθέτουν την όλη πορεία σου στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Συχνά προστρέχουμε στα αρχεία των Υπηρεσιών και αντλούμε ακόμη και σήμερα πληροφορίες από τις χειρόγραφες και δακτυλογραφημένες αναφορές σου ή τις αρχαιολογικές εκθέσεις για τα μνημεία που πρώτη εσύ έφερες στο φως.
Οι πολύ σημαντικές ανασκαφές σου στη Δονούσα, στο Κουφονήσι, στην Κέρο, στη Νάξο και κυρίως στην Πάρο προσέφεραν στην αρχαιολογική κοινότητα νέες άγνωστες θέσεις και άλλαξαν ουσιαστικά τον αρχαιολογικό χάρτη των Κυκλάδων, αποκαλύπτοντας πολιτισμικές επαφές μεταξύ των νησιών του αρχιπελάγους, την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη.
Στις Κυκλάδες που περνούσες το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου, έχοντας ως βάση την ιστορική έδρα της Εφορείας στην Μύκονο από όπου όργωνες κυριολεκτικά τα νησιά, αναπτύσσοντας μία βιωματική σχέση, στην οποία μύησες και τους νεώτερους επιστήμονες, αφιέρωσες πολλά συγγράμματά σου και βεβαίως τη διατριβή σου.
Ιδιαίτερα αγαπημένος τόπος, χώρος εντατικής δραστηριότητας και προτεραιότητά σου υπήρξε και η Δήλος. Ποιος δεν θυμάται ότι το καλοκαίρι του 1982 στην επίσκεψη του Κ. Καραμανλή κατόρθωσες να εξασφαλίσεις ειδική χρηματοδότηση μέσω της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας για τις αναγκαίες εργασίες ευπρεπισμού, καλής λειτουργίας και ασφάλειας του χώρου, την ηλεκτροδότηση του νησιού το 1991, και τη σημαντική επιτυχία της ένταξης της Δήλου στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesc, το 1990
Η ίδια μαχητικότητα σε διέκρινε ως εκλεγμένο μέλος στο ΔΣ του ΣΕΑ και Πρόεδρος, τα έτη 1987και 1989. Για την διεθνώς αναγνωρισμένη προσφορά σου η Γαλλική Σχολή Αθηνών σε τίμησε τον Ιανουάριο του 2000 με το μετάλλιο του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων.
Με το πολύτιμο και ανεξίτηλο έργο σου δίδαξες σε γενεές και γενεές αρχαιολόγων το ήθος, τη σοβαρότητα, την εντιμότητα, την ειλικρίνεια, την πραγματική αγάπη για τη δουλειά. Προσωπικά, είχα την τιμή να σε βραβεύσω το 2019, για το σπουδαίο ανασκαφικό έργο στην Αιτωλοακαρνανία με σημαντικότερη την ανασκαφή σου στο Λιθοβούνι Τριχωνίδας, με αφορμή την παρουσίαση του χρυσού στεφανιού του Θυρρείου στο Μουσείο Αγρινίου, πολύτιμο εύρημα από δική σου ανασκαφή.
Και δεν θα ξεχάσω που λίγους μήνες μετά ήλθες «να μας καμαρώσεις», όπως είπες, στην παρουσίαση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Θέρμου, σε ημερίδα στο αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης.
Θα σε θυμόμαστε για πάντα με πολύ αγάπη και απέραντη ευγνωμοσύνη για όλα όσα μας ευεργέτησες! Θα θυμόμαστε τη ζωντάνια, τη γενναιοδωρία σου, την αποφασιστικότητα και τη μαχητικότητά σου, αλλά και τη χαρά της ζωής που μετέδιδες.
Όπως ανέφερε στον αποχαιρετιστήριο μήνυμά της και η Υπουργός Πολιτισμού, «η Φωτεινή μας έμαθε με το παράδειγμά της ότι η επιστήμη μας πρέπει να συνοδεύεται από τη χαρά της ζωής. Μας δίδαξε με τις γνώσεις και τη στάση της.” Το ταξίδι σου στο επέκεινα Φωτεινή σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Βαρύ φορτίο για εμάς η πλούσια παρακαταθήκη που αφήνεις, που θα πρέπει να σηκώσουμε για να μείνει ζωντανή η μνήμη σου. Αυτό θα είναι το χρέος μας από σήμερα για να σε τιμήσουμε για την ανεκτίμητη προσφορά σου στην επιστήμη της Αρχαιολογίας και στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Σύσσωμοι οι αρχαιολόγοι σε αποχαιρετούμε με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη, υποσχόμενοι, παλαιότεροι και νεότεροι, να συνεχίσουμε το έργο σου. Είμαστε περήφανοι που σε γνωρίσαμε και μας τίμησες με την φιλία σου.
Επιτρέψτε μου να εκφράσω εκ μέρους της Υπουργού Πολιτισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού, όλης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και εμού προσωπικά ως Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και τα πιο ειλικρινή συλλυπητήρια στους δικούς της ανθρώπους και στους αμέτρητους φίλους της, σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Ας είναι αιωνία η μνήμη σου στις καρδιές όλων όσων σε αγαπήσαμε.
Καλό σου Ταξίδι!”
Οι φωτό είναι από την τελευταία επίσκεψη της Φωτεινής Ζαφειροπούλου στην Αιτωλοακαρνανία το 2019 όταν και βραβεύτηκε από την τότε προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ολυμπία Βικάτου για τη μεγάλη προσφορά της, για τις ανασκαφές και τις μελέτες της στην Αιτωλοακαρνανία.
